Door de komst van kunstmatige intelligentie is het niet alleen zo dat nepafbeeldingen niet meer van echt te onderscheiden zijn: ook is het moeilijk om te weten of wat je op het internet leest nou de realiteit is. Zeker als je je dagen vult met praten met semi-hallicunerende AI-chatbots. Er zouden steeds meer mensen zijn met een ‘AI-psychose’, maar klopt dat wel? Bestaat zoiets überhaupt?
Psychiatrische inrichtingen schijnen steeds vaker mensen binnen te krijgen met waanideeën en paranoïde gedachten. De boosdoener? AI dus. Meer dan ooit hebben de mensen met deze problematiek gemeen dat ze allemaal langdurig gesprekken hebben gevoerd met AI. Klinkt voor ons nuchtere Hollanders natuurlijk als een ver-van-ons-bed-show, zoals ook de mensen die in de praktijken van Yahoo-boys trappen vaak niet worden begrepen en zelfs worden uitgelachen. Toch kan het schijnbaar iedereen overkomen en overkomt het ook steeds meer mensen.
Techsite Wired sprak met diverse psychiaters en onderzoekers en die geven aan dat AI inderdaad een steeds grotere rol is gaan spelen in psychotische episodes. Toch stellen ze ook dat je niet van een AI-psychose mag spreken. Is dat label wel terecht? Ja, iemand spreekt veel met AI en laat zich hierdoor zodanig beïnvloeden dat ze zelfs hun baan verliezen en vervreemd raken van familie, maar is het niet een probleem dat er al was, maar waarbij AI ‘slechts’ de trigger overhaalt? Is AI niet gewoon de druppel die de emmer doet overlopen, in plaats van dat het een soort op AI gebaseerde psychose zou zijn die alleen door de AI in iemands leven kon komen?
In de DSM, het grote boek dat in de geestelijke gezondheidszorg wordt gebruikt om diagnoses te stellen, staat het in ieder geval nog niet en dat zal ook niet zo snel gebeuren. Hoewel er in de media wel wordt gesproken over een AI-psychose en topman Mustafa Suleyman van de AI-divisie van Microsoft ook waarschuwde voor het risico op psychoses door AI, denken experts op het gebied van geestelijke gezondheidszorg toch dat het een onderliggend probleem is dat psychoses veroorzaakt.
Het probleem wat psychiaters er onder andere mee hebben is dat het problematiek versimpelt. Een psychose is veel meer dan de wanen die mede door AI zouden komen. Soms heeft AI wel degelijk een rol in een psychotische episode, maar volgens de experts is er geen bewijs dat AI invloed heeft op de andere zaken die bij zo’n psychose komen kijken. Dan kom je eerder uit bij een waanstoornis, iets dat ook in de DSM te vinden is.
Hierbij heeft iemand overtuigingen die niet overeenkomen met de werkelijkheid, maar die hij wel als waar aanneemt. Liever een AI-waanstoornis dus, dan een AI-psychose, al zijn er ook mensen die liever opteren voor een ‘met AI-geassocieerde psychose’. De medische wereld is het over een eventueel label dus nog niet eens, wat ongetwijfeld mede komt omdat er nog niet echt bewijzen voor deze ‘staat’ zijn.
Dat experts het liever in een ander hokje plaatsen, betekent overigens niet dat het niet serieus moet worden genomen. Psychiaters zijn het erover eens dat er meer aandacht moet komen voor waanbeelden en hoe chatbots communiceren. Lucy Osler, filosoof van de University of Exeter, doet onderzoek naar AI-psychoses en zegt: “De stijl waarin AI-chatbots communiceren is bewust zo gemaakt om intimiteit en medeleven te tonen: zo zorgen bedrijven ervoor dat we de AI-chatbot eerder vertrouwen en we ook wat eerder afhankelijk van ze worden.” En ja, als ze er dan ook nog vanalles bij hallucineren, dan is het hek van de dam.
Wat medische hulpverleners nu doen als iemand met waanideeën binnenkomt, dat is om de AI-chatbot mee te nemen in de anamnese (de initiële gesprekken met de cliënt) en het net zo te behandelen als alcohol of drugs, wat ook twee factoren zijn die vaak bijdragen aan een psychose. Maar officiële behandelplannen voor deze problematiek zijn er dus ook niet, dus de een zal het anders invullen dan de ander. Dat kan er echter over een aantal jaar dus heel anders uitzien, als hiervoor tenminste de juiste onderzoeken worden verricht.
