Recent kwam het groot in het nieuws: eieren van hobbykippen zitten vaak vol met PFAS, aldus het RIVM. Nu komt het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) met het nieuws dat iedereen in Nederland al te veel PFAS in het bloed heeft. Wat is PFAS, hoe is het in ons lijf terechtgekomen en is het gevaarlijk?
Iedereen in Nederland heeft PFAS in het bloed en bij bijna iedereen is het veel te veel. Het RIVM keek naar bloedmonsters uit 2016 en 2017 om tot deze ontdekking te komen: we kunnen dus stellen dat het niet van de laatste jaren is. Maar, wat is PFAS eigenlijk? PFAS zijn chemische stoffen: per- en polyfluoralkylstoffen. Er zijn er duizenden en ze hebben een gemene deler: ze breken niet af in de natuur.
Plastic is niet hetzelfde als PFAS, maar het heeft wel een verbond: PFAS zijn een groep waaronder ook polymeren vallen en plastic bestaat per definitie uit polymeren. Toch betekent het niet dat alle plastic ook PFAS bevat, maar het wordt wel vaak toegevoegd aan plastic om het vet- of waterafstotend te maken. Teflon is bovendien een bekende plastic/PFAS-combi: je kent het van antiaanbakpannen.
Dat brengt ons op het onderwerp hoe dat PFAS ons lijf binnenkomt. Dat is vooral door eten: het is dus niet zo gek dat het RIVM waarschuwt voor eitjes van de kippen in je tuin: PFAS gaat door het mondje, al kun je nu niet bepaalde etenswaren gaan aanwijzen die bijvoorbeeld PFAS-vrij zijn. Zelfs in drinkwater zit een beetje PFAS, mede door mensen die dit soort stoffen lozen (niet altijd met voorbedachte rade). Ontsnappen kan dus eigenlijk niet. Zeker niet als je in de buurt van een chemische fabriek woont, zo blijkt: in Dordrecht waar de fabriek van Chemours stond, hebben mensen veel meer PFOA (een soort PFAS) in het bloed. Er zijn dus veel verschillende ‘smaken’ PFAS.
Het RIVM zegt dat de hoeveelheden PFAS in ons bloed gevaarlijk worden: ze kunnen effect hebben op het immuunsysteem. Zijn ze bovendien langdurig aanwezig, dan kunnen ze ook kankerverwekkend zijn. Het wil volgens het instituut echter niet betekenen dat iedereen per se ziek wordt van PFAS. Dat heeft te maken met de persoonlijke gezondheid, de blootstelling en de hoeveelheid ervan. Het doet ook geen uitspraken wat de gemiddelde hoeveelheid die het in de 1.500 bloedmonsters vond precies betekent.
Wel is er ook goed nieuws: Nederland wil samen met andere landen zorgen dat PFAS steeds meer wordt uitgebannen. Het wil graag dat het overal in Europa wordt verboden. In Frankrijk, waar het sinds 2008 niet meer mag, is het bloedmonster vandaag de dag minder gevuld met PFAS dan destijds. Het is overigens moeilijk om PFAS bijvoorbeeld uit het drinkwater te halen: het is niet alleen heel duur, maar ook heel moeilijk. Bovendien komt het er via grondwater vaak toch weer in, dus het is eigenlijk geen beginnen aan.
Kun je je leven nu beteren en zorgen dat je minder PFAS binnenkrijgt? Moeilijk. Je kunt wel proberen om minder eten in plastic verpakkingen te kopen en goed te kijken wat voor antiaanbaklaag je pannen hebben. Eet niet te veel magnetronpopcorn en mijdt fastfood, waar het vaak in de verpakking zit. Kies vaker voor onbewerkt voedsel, was groenten goed en gebruik RVS of gietijzeren pannen. Allemaal goede dingen, maar omdat het al in het water zit, kom je er eigenlijk niet meer onderuit, dat beetje PFAS in je bloedbaan.
