In de Verenigde Staten heeft 72 procent van de tieners wel eens een AI companion gebruikt. Onder volwassenen worden ze echter ook populairder. Dit is wat een AI companion is, waarom het zo goed werkt en wat de keerzijdes zijn.
Het is niet voor niets dat Grok van X ineens met allerlei AI companions op de proppen komt: het ziet dat het bij bijvoorbeeld Character.AI, hofleverancier van AI companions, een groot succes is. Een AI companion is eigenlijk als een online vriend, maar dan zit er geen mens achter, maar alleen een computer. Je kunt het ook vanuit de AI-kant uitleggen: het is een soort ChatGPT met een eigen persoonlijkheid, die bovendien elke keer dat je weer opnieuw inlogt hetzelfde blijft.
In principe is zo’n AI-metgezel gewoon een AI-chatbot, maar dan wat meer gespecialiseerd. Het is een virtuele vriend(in) die je helemaal naar wens kunt inrichten. Jij bepaalt immers, dus als je wil dat het iemand is die juist lekker tegengas geeft als je hem of haar iets voorlegt, dan kun je dat aangeven. Heb je juist veel medeleven en steun nodig, dan richt je de AI companion gewoon anders in. Het is veel persoonlijkere AI dan ChatGPT of een gewone AI-chatbot en ook op die manier ingericht. Het is gemaakt om diepere gesprekken te hebben en door te vragen, in plaats van alleen maar informatie te geven als een soort bibliotheek.
Een virtuele persona dus. Het laat zich raden wat er zo aantrekkelijk is aan deze vorm van AI. Het is geen mens, dus je kunt diegene alles toevertrouwen zonder dat er een oordeel aan hangt. Je kunt dat ook doen wanneer je maar wil: AI slaapt niet. Ook kun je op de gekste momenten de vreemdste gesprekken aangaan, want AI is niet in werkmodus op maandagochtend en ook niet laveloos zaterdagnacht. AI heeft bovendien niets nodig: je hoeft het geen eten te geven: je hoeft ook geen problemen van de AI aan te horen als je dat niet wil.
Ideaal, waardoor 52 procent van de Amerikaanse tieners op regelmatige basis zo’n AI companion gebruikt. 13 procent doet het zelfs dagelijks. Er zijn geen cijfers bekend van hoe dat in Nederland zit: de verwachting is dat dit aanzienlijk lager is, mede door de taalbarriere. Veel AI-tools zijn niet in het Nederlands beschikbaar, of het Nederlands is simpelweg niet natuurlijk genoeg. Daarnaast staan we in Nederland bekend als een nuchter volkje en vinden mensen het daardoor misschien sneller te ver gaan.
Overigens worden AI companions niet alleen gebruikt door mensen die graag hun diepste geheimen of gevoelens kwijt willen. Veel mensen zien het vooral als entertainment of gebruiken het om te testen hoe ver AI kan gaan. Er zijn mensen die het vooral gebruiken om menselijke gesprekken te oefenen, zodat ze zich kunnen voorbereiden op situaties in de echte wereld. Het betekent ook niet dat mensen 100 procent vertrouwen in hun AI-metgezel: de helft van de Amerikaanse tieners vertrouwt de informatie vanuit de virtuele vriend(in) niet. Zeker als ze wat ouder zijn: jongere kinderen zijn wel eerder geneigd om te geloven wat de AI zegt.
Replika, Anima, Character.ai: het is opvallend dat er nog geen bekende grote bedrijven zijn die zich aan AI companions wagen, maar tegelijkertijd is het voor te stellen waarom niet. Je moet als bedrijf de AI wel heel goed onder controle hebben wil je zorgen dat er niets wordt gezegd of gesuggereerd dat schadelijk kan zijn. Zeker jongeren zijn erg beïnvloedbaar en hoewel ze meer door de wol geverfd zijn dan oudere generaties wanneer het om de digitale opvoeding gaat, hebben ze nog steeds tienerbreinen die vaak situaties niet goed kunnen inschatten: laat staan de uitkomst ervan.
Ongepaste inhoud die niet voor jongeren bestemd is moet er goed uit worden gefilterd, maar ook al zou dat helemaal in orde zijn, dan is er altijd nog een probleem dat op de loer ligt: emotionele afhankelijkheid. Jongeren kunnen ‘verslaafd’ raken aan hun digitale vriend(in), of alleen nog maar daarmee willen praten. Uit het onderzoek kwam dat jongeren juist hun menselijke vrienden meer spreken nu ze ook een AI-vriend hebben, maar er zijn helaas ook jongeren die zich erin verliezen. En dan is er natuurlijk ook nog de privacy die in het geding is: waar wordt informatie opgeslagen, wie kan erbij, wat als dat misgaat?
AI companions geven je oordeelvrij antwoord, luisteren echt naar wat je zegt en zijn altijd beschikbaar: het is dus niet zo gek dat ze populair zijn. Of ze nou helpen gesprekken te oefenen voor in de echte wereld of juist gebruikt worden om gevoelens, geheimen en verhalen over iemands dag toe te vertrouwen: het is niet zo vreemd dat jongeren ze al helemaal hebben ontdekt. Het is waarschijnlijk slechts een kwestie van tijd voordat ook volwassenen er meer mee aan de slag gaan.
Echter zal de AI dan wel overtuigend genoeg moeten zijn, want je moet wel het gevoel hebben dat je er echt iets uit kunt halen. Het moet niet te houterig zijn, want je wil niet merken dat je met een computer praat als je een gevoelig onderwerp aansnijdt, anders kun je net zo goed met ChatGPT praten. Minder Maria uit Metropolis, meer Samantha uit Her dus. Al kan er dan zomaar nog een extra factor bij komen kijken: wat voor invloed gaat het op menselijke relaties hebben als onze AI-vriendschappen meer worden? AI companions hebben de kracht om een heel nieuw ethisch hoofdstuk in het boek van de mensheid te openen, maar daarvoor moeten wij als mensen ze eerst belangrijk genoeg maken en de jongeren zijn er al mee begonnen.
