NASA heeft een bijzondere exoplaneet ontdekt die mogelijk meer vragen oproept dan antwoorden geeft. De planeet, aangeduid als TOI-1846 b, bevindt zich op zo’n 154 lichtjaar van de aarde in het sterrenbeeld Lier (Lyra). Wat deze super-Aarde uitzonderlijk maakt, is het regelmatige signaal dat de planeet veroorzaakt: een helderheidsdip van zijn moederster, die elk jaar in maart wordt waargenomen. Dit zogeheten transitverschijnsel wijst erop dat de planeet met grote regelmaat voor de ster langs beweegt.
De exoplaneet werd ontdekt met behulp van NASA’s TESS-telescoop (Transiting Exoplanet Survey Satellite), die is ontworpen om naar subtiele helderheidsveranderingen in sterren te zoeken. Deze variaties kunnen duiden op de aanwezigheid van planeten die voor de ster langs bewegen, ook wel transits genoemd.
TOI-1846 b is ongeveer twee keer zo groot als de aarde en heeft een massa die naar schatting vier keer groter is. De planeet draait in minder dan vier dagen rond een rode dwergster. Tijdens deze baan wordt er jaarlijks in maart een dip in het licht van de ster waargenomen, iets wat tot nu toe ongewoon regelmatig voorkomt.
Volgens onderzoekers wijst dit signaal op een interessante dynamiek tussen planeet en ster – of zelfs tussen meerdere hemellichamen. De exacte oorzaak is nog onbekend, maar er wordt gespeculeerd over atmosferische verschijnselen, maanachtige objecten of een bijzonder reflecterend oppervlak.
Hoewel de oppervlaktetemperatuur op TOI-1846 b wordt geschat op ruim 300 graden Celsius, sluiten onderzoekers niet uit dat er onder bepaalde omstandigheden toch water zou kunnen bestaan. Dat heeft te maken met het vermoeden dat de planeet getijdevergrendeld is. Dat betekent dat één kant van de planeet altijd naar de ster is gericht, terwijl de andere kant permanent in het donker ligt.
Die nachtzijde is aanzienlijk koeler, en volgens sommige modellen zou het daar mogelijk koel genoeg zijn voor vloeibaar water – al is dat voorlopig speculatief.
TOI-1846 b bevindt zich in een zeldzaam overgangsgebied tussen rotsachtige planeten zoals de aarde en gasreuzen zoals Neptunus. Dit zogenaamde ‘radius gap’-gebied is een belangrijke categorie voor planeetvormingstheorieën. Door meer te weten te komen over planeten als TOI-1846 b, kunnen wetenschappers beter begrijpen hoe verschillende soorten planeten ontstaan en evolueren.
De planeet zou kunnen bestaan uit een rotsachtige kern, omgeven door een ijzige mantel en een dunne atmosfeer. Dat maakt hem tot een interessant doelwit voor spectroscopisch onderzoek, waarbij instrumenten als de James Webb Space Telescope kunnen kijken naar eventuele aanwezigheid van gassen als waterdamp of methaan.
De ontdekking werd bevestigd door vervolgwaarnemingen vanaf aarde, onder andere via een telescoop in Marokko. Onderzoekers van onder andere het Oukaimeden-observatorium zijn betrokken bij het project. Een van de instrumenten die nu wordt ingezet om de planeet verder te bestuderen is MAROON-X, een spectrograaf op de Gemini North-telescoop in Hawaï.
In de komende jaren zullen waarschijnlijk ook gegevens worden verzameld met de James Webb Space Telescope, om zo te achterhalen wat er precies in de atmosfeer van TOI-1846 b gebeurt – als die er al is.
De ontdekking van TOI-1846 b levert belangrijke inzichten op in het ontstaan van planeten, de evolutie van atmosferen en de zoektocht naar potentieel bewoonbare werelden buiten ons zonnestelsel. Het feit dat de planeet een opvallend helderheidssignaal veroorzaakt – en zich in een wetenschappelijk interessant overgangsgebied bevindt – maakt hem een uniek studieobject voor de komende jaren.
| Eigenschap | Waarde |
| Afstand tot de aarde | 154 lichtjaar |
| Sterrenbeeld | Lier (Lyra) |
| Diameter | Ongeveer 2x de aarde |
| Massa | Ongeveer 4x de aarde |
| Baanperiode | 3,9 dagen |
| Temperatuur | Circa 300 °C |
| Signaal | Jaarlijkse lichtdip (waargenomen in maart) |
| Mogelijk water | Alleen op nachtzijde, theoretisch denkbaar |
| Doel voor vervolgonderzoek | MAROON-X, James Webb Space Telescope |
