Binnen mijn vorige artikel ben ik uitgebreid ingegaan op de allerlaatste inzichten met betrekking tot het regelmatig laten vaccineren. In het licht van onze gestaag afnemende aangeboren immuniteit zo gemiddeld vanaf 60 jaar heb ik met name het belang van vaccinaties en vaccineren vanaf het zestigste levensjaar benadrukt.
Binnen dit artikel wil ik nog eens nagaan wat mensen eigenlijk precies weerhoudt om zich te laten vaccineren tegen veel voorkomende infectieziekten. Mijn analyse ontspringt daarbij voor een deel aan de talrijke discussies die ik in de afgelopen vijf jaar met anti-vaxxers heb gevoerd.
Hoewel uit gezondheidsstatistieken duidelijk blijkt dat vaccineren tegen infectieziekten zelfs voor kerngezonde mensen overwegende voordelen biedt, slaagt lang niet iedereen er in om hierop hun opinie te baseren. Geëvolueerd binnen sociale stamverbanden kijken we van nature vaak niet verder dan onze stam, welke tegelijkertijd onze sociale cirkel verbeeldt. Vinden we hierbinnen geen opvallende gevaren of afwijkingen van ons wereldbeeld dan gaat ons brein er onbewust vanuit dat we veilig zijn.
Daarom veronderstellen we vaak ten onrechte dat bepaalde zaken ons niet zullen raken of overkomen. Omdat we ze immers (nog) niet zelf hebben waargenomen binnen onze sociale cirkel. Blijkbaar is niet iedereen in staat om informatie uit de nieuwsmedia of van de overheid te interpreteren als komend vanuit de eigen sociale cirkel. Zeker niet als men uit persoonlijke frustratie bij voorbaat wantrouwend is naar diezelfde nieuwsmedia of de overheid.
De voor sommigen onnavolgbare vooruitgang op het gebied van de medische wetenschap in de afgelopen vijftig jaar heeft ogenschijnlijk als neveneffect gehad dat diegenen het niet meer helemaal lijken te kunnen volgen. Met name niet wanneer er gevoeliger liggende interventies, zoals het aanwennen van een gezondere leefstijl, preventief vaccineren of nieuwe vaccinatietechnieken worden aangereikt.
Overeenkomstig de ‘wet van de remmende voorsprong’ zijn er vervolgens in de afgelopen vijf decennia talrijke collectivistische bezwaren ontstaan van waaruit mensen actief weerstand bieden tegen vaccinaties en het zich laten vaccineren. De nieuwste bezwaren richten zich hierbij niet toevallig op de meer geavanceerde vector vaccins en mRNA vaccins (i.c. RNA dat codeert voor virus- of bacterie-eiwitten).
Terwijl deze in essentie juist zuiverder zijn dan klassieke vaccins (i.c. gedode of verzwakte virussen/bacteriën), die van oudsher onbedoelde verontreinigingen kunnen bevatten. Klassieke vaccins worden namelijk gekweekt op complexe natuurlijke voedingsbodems, zoals kippeneieren of dierlijke cellijnen.
Anti-vaxxers zullen de glansrijke rol van vaccinaties tegen kinderziekten uit het verleden lang niet altijd ontkennen. Het is hen over het algemeen namelijk meer te doen om het hier en nu. Met name wanneer er in hun optiek nauwelijks meer sprake lijkt te zijn van maatschappelijk waar te nemen infectiedreigingen kan gerichte desinformatie door zgn. zelfbenoemde gezondheidsdeskundigen via sociale media(fuiken) het maar al te gemakkelijk winnen van wetenschappelijk verantwoorde inzichten.
In rationeel opzicht valt een en ander natuurlijk lastig te rijmen, maar angst, onzekerheid en onwetendheid inzake de medische wetenschap, angst en onzekerheid over eigen lijf en leden, groepsinvloeden en sociale context op grond van de sociale antropologie bieden hiervoor ongetwijfeld verklaringen. Want per saldo is er hierbij natuurlijk sprake van een zeker struisvogelperspectief. Een ‘wat ik persoonlijk niet kan waarnemen, is er niet perspectief’.
Immers, pas nadat veel voorkomende en impactvolle infectieziekten succesvol uit ons dagelijks leven waren weggevaccineerd, speculeerden sommigen dat vaccineren weleens overwegende nadelen zou kunnen hebben. Wanneer er daarentegen weer een duidelijk zichtbare infectiedreiging boven de maatschappij hangt, dan willen sommige anti-vaxxers ‘voor alle zekerheid’ nog wel eens grif weer van kamp wisselen.
Het toont de angst, onzekerheid en onwetendheid van veel mensen over de medische wetenschap en eigen lijf en leden in combinatie met struisvogelperspectief en uitstelgedrag rondom vaccineren. Bij een zichtbare dreiging: Graag JA, maar bij het afwezig zijn van een zichtbare dreiging: Liever niet, NEE.
Voor veel mensen doen preventieve maatregelen blijkbaar hoofdzakelijk denken aan de vermeende beknotting van hun persoonlijke vrijheden. Veel mensen roken, drinken of eten er immers lustig op los en verwachten vervolgens curatief uit de brand te worden geholpen wanneer de gevolgen uit de hand zijn gelopen. Echter, in preventieve zin voorkomen dat het zover komt, dat beschouwen veel mensen daarentegen bij voorbaat als een vermeende beknotting van hun persoonlijke vrijheden. Curatief: JA graag, preventief: NEE, dank je. Ook hierbij is er natuurlijk sprake van een onvervalst struisvogelperspectief in combinatie met uitstelgedrag.
Meer principiële anti-vaxxers bagatelliseren de infectie juist (i.c. een griepje) of ‘geloven’ letterlijk dat het hen niet zal overkomen. Masculiene stoerdoenerij probeert risico’s immers hoofdzakelijk te bagatelliseren vanuit inhoudsloos imponeergedrag. Daarnaast is er in veel gevallen gewoonweg sprake van onwetendheid of een misplaatst en onbewust bovennatuurlijk geloof in de eigen kracht en het eigen lichaam. Conservatief religieuze anti-vaxxers leggen bovendien niet zelden de verantwoording voor het niet laten vaccineren bij hun geloof en/of bij god. Voor sommigen verwordt het anti-vaxx-cultuurtje uiteindelijk zelfs tot een soort van impliciete geloofsbelijdenis, waarbij argumenten sowieso niet meer tellen.
Vervolgens zijn er nog de anti-vaxxers die menen dat preventieve interventies met betrekking tot hun lichamelijke gezondheid onnatuurlijk zouden zijn. Vooruitgang op medisch gebied kan in hun conservatieve optiek blijkbaar slechts curatief zijn, niet preventief. Ze wachten onbewust in zekere zin dus liever het moment af dat ze zware medicatie moeten slikken of erger nog aan de beademing komen te liggen.
Extreem-rechtse overtuigingen kenmerken zich over het algemeen door een diepe afkeer van overheid en wetenschap. Het is dan ook niet zo heel erg verrassend dat zich binnen deze groep veel principiële anti-vaxxers bevinden. Hun specifieke motivatie is veelal onduidelijk – ze spelen regelmatig leentjebuur bij andere groepen anti-vaxxers – maar hoofdzakelijk terug te voeren op het dwars en tegendraads zijn.
Tenslotte bestaan er nog de nodige anti-vaxxers die claimen eerder ernstig persoonlijk ongemak van vaccinaties van nabij te hebben gezien of meegemaakt. Talrijk zijn de verhalen van mensen die claimen nog nooit zo ziek te zijn geworden van de griep na een voorafgaande vaccinatie. Of mensen die claimen dat ze na een vaccinatie een andere ernstige aandoening hebben opgelopen.
Hoewel er statistisch gezien onmiskenbaar enkele zeldzame bijwerkingen aan vaccinaties kunnen worden gelinkt, indiceert alleen al de veelheid aan verhalen binnen mijn eigen sociale cirkel dat er hierbij geen sprake kan zijn van de reguliere of bekende bijwerkingen van vaccineren. Eerder is er sprake van ‘broodje aap verhalen’ en nepnieuws die zich erg gemakkelijk van mond tot mond verspreiden. Wetenschappelijk gezien zou een dergelijk veelvuldig voorkomen van ernstige bijwerkingen namelijk nooit kunnen worden ontkend, noch onder het tapijt kunnen worden geschoven.
Hetgeen er dan wel aan de hand is? Evolutionair gezien zijn wij als mensen uitzonderlijk gespitst om oorzaak- en gevolgrelaties waar te nemen. Dit vormt immers de belangrijkste reden van onze huidige wereldwijde hegemonie. Niettemin is onze waarneming van oorzaak en gevolg verre van perfect. Niet zelden linken we hierdoor bepaalde opeenvolgende gebeurtenissen volkomen onterecht aan elkaar. Helemaal als we proberen een schuldige te zoeken voor ons overkomend onheil. Angst, onzekerheid en onwetendheid vormen over het algemeen namelijk slechte raadgevers.
Wie herinnert zich niet de verhalen over heksenjachten en het ziek worden als gevolg van mysterieuze kwalijke dampen (i.c. pest, cholera, etc.) in de Middeleeuwen? Onze subjectieve waarneming van oorzaak- en gevolgrelaties is namelijk verre van perfect. Dit vereist namelijk een speciale objectieve methode welke wij tegenwoordig hoofdzakelijk kennen als wetenschap. Zonder de objectieve ‘peer-reviewed’ methoden gehanteerd door de wetenschap verwordt pseudowetenschap echter allengs tot politiek, waarbij luidere stemmen en meningen automatisch de overhand krijgen. Echte waarheden en gedroomde waarheden zijn dan niet langer van elkaar te onderscheiden.
Een uiterst curieus gegeven blijft dat, hoewel anti-vaxxers doorgaans beweren kritisch te zijn op overheid en wetenschap, ze daarentegen wel vaak grif de desinformatie van zelfbenoemde gezondheidsdeskundigen via sociale media(fuiken) overnemen. Echt waar, ik heb het in de praktijk zien gebeuren dat bekenden zich overduidelijk lieten inspireren door informatie op X, Instagram of TikTok welke aantoonbaar niet van daartoe bevoegde medische professionals kwam. Laat je daarom vooral niet wijsmaken dat anti-vaxxers kritisch zouden zijn, ze zijn boven alles hoofdzakelijk dwars en tegendraads op grond van o.a.:
Het bij uitstek dwarse en tegendraadse karakter van veel anti-vaxxers valt soms eveneens te ontwaren naar aanleiding van het na verloop van tijd enigszins vijandig beginnen te reageren op tegenargumenten. Na aanvankelijk nog netjes beargumenteerd te hebben gereageerd, slaat dit soms om in een bepaalde vijandigheid als duidelijk wordt dat je niet wenst mee te gaan in hun irrationele pleit tegen vaccineren.
Uit pure onmacht hunnerzijds word je dan niet zelden gebombardeerd tot ‘internettrol’, omdat je immers vanuit hun perspectief niet met geloofwaardige tegenargumenten komt. Echter, vanuit het gegeven dat hun subjectieve perspectief oorspronkelijk is gevormd vanuit gevoelens van angst, onzekerheid en onwetendheid – uitmondend in onderbuikgevoelens van onvrede en frustratie – blijkt het vrijwel onhaalbare kaart om hier met wat voor objectieve argumenten dan ook doorheen te breken.
Tenslotte hebben anti-vaxxers niet toevallig vaker een niet-abstracte of alfa-opleidingsachtergrond waardoor ze zich lastiger een accuraat beeld van statistieken, kansberekening en oorzaak- en gevolgrelaties kunnen vormen. Het is in dat geval makkelijker voor hen om te worden misleid op grond van enig uitgekiend narratief dat sterk op incidenten, toevalligheden en ogenschijnlijke verbanden inspeelt. Het binnenhalen van de belangrijkste informatie via sociale media(fuiken) versterkt bestaande gevoeligheden bovendien aanzienlijk.
Door misbruik van ogenschijnlijk objectieve informatie in combinatie met een eigen narratief kun je niet-deskundige en daarvoor gevoelige mensen namelijk vrij makkelijk een rad voor ogen draaien. Door bijvoorbeeld uit een vertrouwwekkende rapportage specifieke deelinformatie te filteren en die te misbruiken voor het eigen narratief. Doe er nog even snel een witte doktersjas bij aan en een stethoscoop om de hals en veel wetenschapsmijders volgen je al snel op sociale media.
Sommige anti-vaxxers blijken daarentegen ook juist uit de wetenschappelijke gemeenschap te zijn voortgekomen. Doorgaans betreft het dan uitgerangeerde, geflipte, zich niet-gehoord voelende of gepensioneerde ex-wetenschappers die vanuit bepaalde persoonlijke frustraties of littekens een 180-graden ommezwaai hebben gemaakt. Helaas blijven ze in dat geval meestal ten onrechte met hun (voorheen) wetenschappelijke ‘credentials’ schermen. Anti-vaxxer-gemeenschappen roteren niet zelden om dergelijke goed van pas komende afvalligen.
Fotocredits: Adobe Stock
