Online25.07.2023

​Sprong naar nieuwe gastheersoort luidt gevaarlijkste periode virusinfectie in


Endemische versus pandemische systeemrisico's virusinfecties

Van vleermuizen is genoegzaam bekend dat ze veel potentieel gevaarlijke virussen met zich meedragen. Vanwege hun snelle stofwisseling en bijzonder krachtige immuunsysteem kunnen ze gastheer zijn voor veel verschillende soorten virussen zonder hieraan zelf onderdoor te gaan.

Veel van dergelijke virussen vinden echter vroeg of laat hun weg naar wilde zoogdierpopulaties. Sommige wilde zoogdieren dragen hierdoor potentieel voor de mens gevaarlijke virussen met zich mee. Opvallend gegeven daarbij is dat de meeste van hen niet langer ernstig ziek lijken te worden van zo’n virus en hoofdzakelijk fungeren als drager. Om dit gegeven beter te kunnen begrijpen, moeten we dieper in de levenscyclus van virussen duiken.

Mutaties, natuurlijke selectie en verdringing

Virussen bestaan hoofdzakelijk uit een setje genen, dat zichzelf met behulp van gastheercellen reproduceert. Kopieerfoutjes of mutaties zorgen daarbij voor het ontstaan van verschillende vergelijkbare virusgenen of virusvarianten.

Natuurlijke selectie zorgt er voor dat die virusgenen of virusvarianten die resulteren in een snellere verspreiding binnen een bepaalde gastheersoort uiteindelijk gaan domineren, omdat ze minder presterende vergelijkbare virusgenen of virusvarianten grotendeels verdringen. Natuurlijke selectie gedraagt zich daarbij als een statistische aangelegenheid van een biologisch fenomeen.

Verspreidingssnelheid van virusvarianten binnen een gastheersoort wordt o.a. beïnvloed door een combinatie van een hoger infectierisico, een kortere incubatietijd, een hogere of langere mate van uitscheiding van virusdeeltjes, een verminderde ziekmakendheid, een gedeeltelijk omzeilen van eerder opgebouwde immuniteit en de duur van de opgebouwde immuniteit.

Bovenstaande aspecten tezamen dragen bij aan de verspreidingssnelheid van virusvarianten binnen een populatie. De virusvariant met de hoogste verspreidingssnelheid zal op termijn gaan domineren binnen de gastheerpopulatie. Virusvarianten die zich langzamer verspreiden lopen immers frequenter op tegen een immuunsysteem dat al bekend is met het virus en zullen uiteindelijk uitsterven door verdringing.

Waarom de ziekmakendheid van virussen op termijn meestal afneemt

De ziekmakendheid van een virusvariant kan invloed hebben op de verspreidingssnelheid ervan. De reproductie en de daaropvolgende vernietiging van gastheercellen zorgen voor veel stress binnen het lichaam van de gastheer. Juist een verminderde ziekmakendheid van een virusvariant wordt daarentegen veelal geassocieerd met een snellere verspreiding, omdat besmette gastheren langer normaal of authentiek kunnen blijven functioneren.

Daarnaast zal een virusinfectie die toenemend asymptomatisch met minder klachten en minder gezondheidsschade verloopt een populatie per saldo minder belasten vanuit een populatieperspectief. In tijden dat populaties vanwege optredende populatiedynamiek door zgn. flessenhalzen gaan en (lokaal) op het punt van bijna uitsterven staan, kan een lagere populatiebelasting van een virusinfectie mogelijk een significant verschil maken.Een significant lagere populatiebelasting van een virusvariant kan dus ook via deze weg bijdragen aan zijn eigen evolutionaire voortbestaan.

Beide aspecten lijken er toe te leiden dat virussen die gedurende langere tijd endemisch zijn binnen populaties zich toenemend asymptomatisch en met minder gezondheidsschade gaan gedragen. Natuurlijke selectie – welke biologisch-statistisch gedreven is – lijkt op de langere termijn dus vaker te leiden tot virusvarianten met een verminderde ziekmakendheid en minder gezondheidschade tot gevolg. Enerzijds vanuit een verspreidingsperspectief en anderzijds vanuit een perspectief van populatiedynamiek.

Tenslotte zal ook de tragere evolutionaire ontwikkeling van de specifieke gastheersoort zelf op den duur bijdragen aan het verminderen van de ziekmakendheid en de gezondheidsschade. Bovengemiddeld vatbare exemplaren verdwijnen namelijk uit de genenpool van de gastheersoort, vanwege een bovenmatige sterfte in combinatie met hierdoor afnemende mogelijkheden op voortplanting.

Er bestaan potentiële uitzonderingssituaties

Opgemerkt dient te worden dat er zich in principe ook minder acute virusinfecties kunnen voordoen waarbij bovenstaande drijvende krachten minder effectief zijn. Dit kan het geval zijn wanneer virusinfectie en ziekmakendheid ver in de tijd uit elkaar liggen, populaties in zijn algemeenheid relatief laag belast worden als gevolg van de virusinfectie of als het verhoogde sterfterisico voornamelijk optreedt na afloop van de vruchtbare leeftijd. Bij acute virusinfecties zijn dergelijke scenario’s overigens een stuk minder aannemelijk.

Daarnaast is het natuurlijk mogelijk dat de verspreidingssnelheid van bepaalde virussen al een dermate hoog niveau heeft bereikt, dat natuurlijke selectie hierop nauwelijks nog vat kan krijgen in relatie tot nieuwe of snellere virusvarianten. Dit lijkt met name op te gaan voor bepaalde symptomatische kinderziektes alsmede voor verkoudheden binnen de menselijke soort. De duur van de verkregen immuniteit kan natuurlijke selectie bovendien aanzienlijk vertragen in zijn snelheid van opereren.

Tenslotte kan de ziekmakendheid van elk virus als gevolg van het optreden van een reeks van zeer zeldzame mutaties natuurlijk ook vrij plotseling toe- of afnemen. Voorwaarde is dan wel dat zo’n plotselinge toe- of afname van de ziekmakendheid gelijk opgaat met een substantiële toename van de verspreidingssnelheid binnen een populatie. Anders kan de voorgaande virusvariant per saldo namelijk niet effectief worden verdrongen. Indien dit wel het geval is, dan kunnen we spreken van de aanvang van een nieuwe pandemie.

Toenemend asymptomatisch voorkomen van endemische virussen als vuistregel

Als vuistregel mag er echter van uit worden gegaan dat virussen die gedurende langere tijd endemisch zijn binnen een populatie een toenemend asymptomatisch verloop en minder gezondheidsschade opleveren. De praktijk lijkt deze theorie ook grotendeels te ondersteunen. Denk bijvoorbeeld aan het grotendeels asymptomatisch voorkomen van het Humaan Papillomavirus (HPV) of het Herpesvirus bij mensen. Daarnaast blijken ook veel andere zoogdieren drager te zijn van bepaalde asymptomatische virusinfecties.

Spike-eitwitten zijn verantwoordelijk voor het gedrag van virussen en hun varianten

Virussen moeten de reproductiefaciliteiten van gastheercellen kapen om zichzelf te kunnen reproduceren. Virussen beschikken namelijk niet zelf over dergelijke reproductiefaciliteiten en zijn daarvoor altijd afhankelijk van gastheercellen. Wanneer een virus overspringt van de ene gastheersoort naar de andere gastheersoort doet het dit over het algemeen met een set van eigenschappen die min of meer zijn geoptimaliseerd voor de oorspronkelijke gastheersoort.

Een dergelijke optimalisatie van een set van eigenschappen uit zich met name in de spike-eiwitten aan de buitenkant van het virus. Het virus gebruikt deze eiwitten als een soort van sleutels om toegang te krijgen tot de specifieke cellen van de gastheersoort om zich te kunnen reproduceren. Noodzakelijke eiwitsleutels om toegang te krijgen tot de verschillende gastheercellen verschillen echter aanzienlijk per gastheersoort. Dit kan betekenen dat een virus met een voor de ene gastheersoort geoptimaliseerde set van toegangssleutels relatief weinig aan kan vangen bij een andere gastheersoort.

Asymptomatisch voorkomen van geoptimaliseerd aansluitende spike-eiwitten van een endemisch virus

Waar een endemisch virus zijn oude gastheersoort meestal niet langer ernstig ziek maakt en relatief weinig gezondheidsschade aanricht vanwege een delicate balans in de aansluiting van spike-eiwitten op specifieke gastheercellen, raakt een dergelijk evenwicht vanzelfsprekend behoorlijk verstoord binnen elke nieuwe gastheersoort. De reden hiervan is eenvoudigweg de min of meer willekeurige aansluiting van spike-eiwitten op de nieuwe gastheercellen met grotendeels onvoorspelbare biologische gevolgen.

De zorgvuldige selectie van spike-eiwitten en de aansluiting op specifieke gastheercellen welke garant staan voor een toenemend asymptomatisch verloop met minder gezondheidsschade, betekenen namelijk weinig tot niets meer binnen elke nieuwe gastheersoort.

Het gecombineerde proces van het geleidelijk meer asymptomatisch met minder gezondheidsschade worden als gevolg van natuurlijke selectie en de geleidelijke aanpassing van spike-eiwitten moet daarom in principe binnen elke nieuwe gastheersoort weer van voren af aan beginnen.

Het gevaar van willekeurig aansluitende spike-eiwitten van een pandemisch virus

Als virussen overspringen doen ze dat dus met min of meer geoptimaliseerde spike-eiwitten c.q. toegangssleutels voor de oorspronkelijke gastheersoort. Hoe deze spike-eiwitten aansluiten binnen de nieuwe gastheersoort lijkt daarbij voornamelijk een kwestie van toeval te zijn. Om überhaupt een infectie te kunnen bewerkstelligen zal er natuurlijk wel minimaal enige aansluiting moeten zijn.

Het infectieverloop, de overdraagbaarheid, de ziekmakendheid van en de verkregen immuniteit door het virus vallen vervolgens echter nauwelijks te voorspellen, omdat de spike-eiwitten tot op bepaalde hoogte vrij willekeurig aan zullen sluiten op de verschillende cellen van de nieuwe gastheersoort. De ziekmakendheid en de gezondheidsschade kunnen daardoor enerzijds meevallen, maar anderzijds natuurlijk ook flink tegenvallen.

Dit cruciale gegeven is nu precies waarom de periode die volgt op het overspringen van een virus naar een nieuwe gastheersoort doorgaans ook direkt de potentieel gevaarlijkste periode voor elke nieuwe gastheersoort inluidt. De ziekmakendheid en de gezondheidsschade kunnen naast meevallen, namelijk ook flink tegenvallen. Waarbij de laatste situatie in principe overeenkomt met de aanvang van een nieuwe pandemie.

Onderscheid tussen de systeemrisico’s van endemische en pandemische virussen

Overigens maakt het voor het gevaar van de willekeurig aansluitende spike-eiwitten van een pandemisch virus natuurlijk niet uit of het oorspronkelijke nog niet overgesprongen virus wel of niet asymptomatisch in zijn voorkomen was en weinig of veel gezondheidsschade tot gevolg had.

De binnen dit artikel geschetste absolute tegenstelling tussen endemische (asymptomatische) en pandemische (symptomatische) virussen is vooral bedoeld om het cruciale onderscheid tussen de systeemrisico’s van endemische en pandemische virussen goed duidelijk te maken.

Bij endemische virussen zullen linksom of rechtsom de scherpste kantjes van de ziekmakendheid en gezondheidsschade er door de jaren heen wel enigszins zijn afgegaan. Bij pandemische virussen wordt de stand van zaken grotendeels gereset en daardoor aanvankelijk een stuk gevaarlijker.

Datgene waar virusontkenners de plank volledig misslaan

Juist dit cruciale onderscheid tussen de systeemrisico’s van endemische en pandemische virussen wordt structureel genegeerd door diegenen die roepen dat elk nieuw luchtwegvirus gewoon een ‘nieuw griepje’ of een ‘nieuwe verkoudheid’ inhoudt. Zelfs als een dergelijk virus bij sommigen relatief milde verschijnselen lijkt te vertonen, kan er onder de oppervlakte niettemin toch flinke gezondheidsschade ontstaan.

Daarom is het veel verstandiger om elk recent overgesprongen virus gedurende de eerste paar jaar als nadrukkelijk ongewenst te beschouwen voor jouw persoonlijke gezondheid. Sociale afstand bewaren en vervolgens vaccineren zijn daarvoor de meest adequate hulpmiddelen. Een recent overgesprongen virus onbevangen tegemoet treden, is als het spelen van Russische roulette met jouw gezondheid.

Het niet daadwerkelijk kunnen of willen snappen of het politiseren van het cruciale onderscheid tussen de systeemrisico’s van endemische en pandemische virussen leidt ertoe dat sommigen het liever op hun natuurlijke weerstand laten aankomen, met alle potentiële risico’s van dien. Het nemen van gezondheidsbeslissingen op grond van onvoldoende kennis en begrip of op grond van politiek is echter nooit een goed idee.

Op de langere termijn zal elk overgesprongen luchtwegvirus waarschijnlijk inderdaad min of meer gelijk gesteld kunnen worden aan een griepje of een verkoudheid, maar voordat dat het geval is kan elk relatief kort geleden overgesprongen virus onverwachte verwoestingen aanrichten binnen elke nieuwe gastheersoort. De dramatische verschijnselen van ‘Long Covid’ onderschrijven helaas maar al te goed een dergelijk beeld en conclusie!

[Fotocredits –  CREATIVE WONDER © Adobe Stock]

Art Huiskes
Art Huiskes

Art ziet zichzelf als onderzoeksjournalist en doorgrondt het liefst thema's die anderen volgens hem laten liggen. Verklarende en verdiepende artikelen vormen zijn stijl. Hij schuwt ingewikkelde materie daarbij niet.

...

Verder lezen over Coronavirus

Gecombineerde NIVEL- en CBS-gegevens COVID-19-pandemie zijn prima te verklaren!

Elke zichzelf respecterende data-wetenschapper weet dat je niet zonder meer verschillende datasets uit verschillende onderzoeken met elkaar kunt vergelijken. Op dergelijke verschillende datasets kunnen namelijk onvergelijkbare omstandigheden van toepassing zijn die onderlinge vergelijkingen een uiterst heikele zaak maken.

Nieuws17.09.2024

Gecombineerde NIVEL- en CBS-gegevens COVID-19-pandemie zijn prima te verklaren!

Waarom aantallen wappies, gekkies en complotdenkers toenemen

Tijdens de coronapandemie heeft het grote publiek voor het eerst kennis kunnen maken met de alleszins bevreemdende manifestaties van wappies, gekkies en complotdenkers. Sinds de opkomst van sociale media ruim 15 jaar gel...

Online22.02.2023

Waarom aantallen wappies, gekkies en complotdenkers toenemen

iPhone-fabriek Foxconn: over een maand weer op volle capaciteit

Foxconn verwacht dat het eind december, begin januari weer op volle sterkte draait. Foxconn is de fabrikant van iPhones en die had door allerlei lockdowns in China de laatste tijd te weinig capaciteit om op volle toeren...

Mobile05.12.2022

iPhone-fabriek Foxconn: over een maand weer op volle capaciteit

​Sunweb heeft beste jaar ooit: ‘Corona gebruikt om te investeren in digitalisering’

Wie denkt dat de coronaperiode reisorganisaties alleen maar kopzorgen heeft bezorgd, heeft het mis. Reisorganisatie Sunweb heeft corona gebruikt om meer te investeren in digitalisering. De reisorganisatie heeft met alle...

Lifestyle18.11.2022

​Sunweb heeft beste jaar ooit: ‘Corona gebruikt om te investeren in digitalisering’

Qua uitstoot zijn we weer bijna op pre-coronaniveau

We waren zo lekker bezig: doordat we niet meer massaal de weg opgingen, was de uitstoot van CO2 in de coronatijd aanzienlijk lager dan normaal. Helaas zijn we nu bijna terug bij hoe hevig de uitstoot was voor corona en d...

Nieuws14.11.2022

Qua uitstoot zijn we weer bijna op pre-coronaniveau

De evolutionaire ontwikkeling van het coronavirus opnieuw geduid

De meeste ontwikkelingen zijn achteraf een stuk beter te duiden dan op het moment dat we er midden in zitten. Dit geldt zowel voor de meeste maatschappelijke ontwikkelingen als ook voor de evolutionaire ontwikkeling van...

Nieuws02.09.2022

De evolutionaire ontwikkeling van het coronavirus opnieuw geduid

De karakteristieke wijze waarop zoönoses zich doorgaans ontwikkelen
​De CoronaMelder-app kan van je telefoon af

Het is over voor de CoronaMelder-app. De overheid stopt op 22 april met de ondersteuning ervan. De servers gaan offline en dat betekent dat je niet langer een melding krijgt als er iemand met het coronavirus bij je in de...

Mobile20.04.2022

​De CoronaMelder-app kan van je telefoon af

Uitfaseren Coronamelder ingewikkelder dan gedacht

De ontwikkeling en uitrol van de Coronamelder app had, los van de commotie over privacy en beveiliging, nogal wat voeten in aarde. Dat zal iedereen zich nog wel herinneren. Nu blijkt dat ook het uitfaseren van de app bep...

Nieuws18.03.2022

Uitfaseren Coronamelder ingewikkelder dan gedacht

Verder lezen over eHealth

Digitale zorgaanbieder Yazen wil nu ook Nederland veroveren

Op zoek naar een partner die samen met jou de strijd tegen obesitas aangaat? Blijvend afvallen mislukt vaak: 8 van de 10 mensen komt weer aan. Yazen biedt een gepersonaliseerde lange-termijn oplossing voor gewichtsverlies, begeleid door een team van artsen en experts op het gebied van gezondheid, voeding, beweging en psychologie en met ondersteuning van medicatie.

DC Business02.12.2024

Digitale zorgaanbieder Yazen wil nu ook Nederland veroveren

Verantwoord stoppen met alcohol of drugs

Afkicken van alcohol of drugs is niet gemakkelijk. Dit is niet iets wat je zomaar doet. Soms denken mensen dat het simpelweg een kwestie is van niet meer gebruiken. Zo makkelijk is het echter niet. De verslaving komt ergens vandaan.

Lifestyle02.12.2024

Verantwoord stoppen met alcohol of drugs

Hoe VELUX dakramen jouw binnenklimaat verbeteren met slimme ventilatie

Een goed binnenklimaat is belangrijk voor je gezondheid en comfort. Voldoende frisse lucht en natuurlijke ventilatie zijn erg belangrijk. Maar hoe zorg je ervoor dat je huis goed geventileerd blijft zonder te veel energie te verspillen? VELUX biedt een slimme oplossing met hun dakramen die niet alleen licht binnenlaten, maar ook zorgen voor optimale ventilatie.

Lifestyle29.10.2024

Hoe VELUX dakramen jouw binnenklimaat verbeteren met slimme ventilatie

Voor een frisse adem moet je wel wat doen!

Niemand zit te wachten op een vriend, vriendje, collega, kennis of broer met een slechte adem. Want, laten we eerlijk zijn, dat schrikt direct af, hoe leuk iemand verder ook is. Dus heb jij een date gehad en verloopt het latere contact alleen nog online? Dan zou jouw adem wel eens een struikelpunt kunnen zijn. Maar hoe zorg je ervoor dat jouw volgende date perfect verloopt en dat je mondgezondheid aanzienlijk verbetert? Door de juiste producten te gebruiken.

Lifestyle02.09.2024

Voor een frisse adem moet je wel wat doen!

De zakelijke voordelen van regelmatige gehoortests voor werknemers

Te veel en te hard geluid op de werkvloer kan het gehoor van je werknemers beschadigen. Als werkgever ben je verplicht om gehoorbeschadiging bij je werknemers te voorkomen. Als werkgever ben je verantwoordelijk om te onderzoeken op welke plekken te hard en te veel geluid is voor de werknemers.

DC Business30.08.2024

De zakelijke voordelen van regelmatige gehoortests voor werknemers

Hoe maak je optimaal gebruik van een zit sta bureau?

Zit sta bureaus zijn steeds populairder op de werkvloer. En terecht, want ze bieden een eenvoudige manier om meer beweging in je dag te brengen. Maar wist je dat je met een paar handige tips nog meer kunt profiteren van de voordelen van een zit sta bureau? In deze blog delen we graag onze beste tips om je te helpen je zit sta bureau optimaal te gebruiken. Zo zorg je ervoor dat je de hele dag gefocust, energiek en gezond blijft!

Lifestyle05.08.2024

Hoe maak je optimaal gebruik van een zit sta bureau?

Welzijn op de werkplek met AI collega’s

De Maand van de Mentale Gezondheid is afgelopen, maar het belang neemt alleen maar toe. Een grote stap hierin is het aanpakken van mentale gezondheidsproblemen op de werkplek. Veelvoorkomende uitdagingen zijn onder andere burn-out, stress en tijdsgebrek. Dit heeft invloed op het welzijn en de productiviteit van werknemers. Statistieken tonen aan dat een aanzienlijk deel van de tijd verloren gaat aan repetitieve en uitputtende taken.

Artificial Intelligence24.07.2024

Welzijn op de werkplek met AI collega’s

Dit zijn 4 tips om je gehoor te verbeteren

Je kunt vaak horen dat je je gehoor moet beschermen, maar wat als je het niet zozeer wil beschermen, maar juist wil verbeteren? Dat kan gewoon. Er zijn meerdere manieren om je gehoor te verbeteren, waardoor je bijvoorbeeld muziek of de stem van je geliefde kunt horen zoals het bedoeld is. We geven je 4 tips om je gehoor te verbeteren.

Lifestyle03.07.2024

Dit zijn 4 tips om je gehoor te verbeteren