Google’s Guantanamo Bay

Stel in een zaal de vraag wie niet zoekt op internet met Google en (bijna) alle vingers blijven omlaag. Een prachtige, krachtige informatiebron. En een gevangenis waaruit het moeilijk ontsnappen is.

In Brave New World, de sciencefiction-roman van Aldous Huxley uit 1932, zijn er drie kernwaarden: gemeenschappelijkheid, gelijkvormigheid, gelijkmatigheid (Community, Identity, Stability). Het individu wordt gewantrouwd, alles staat in dienst van de community. Amerikaanse giganten als Google en Facebook sluiten in veel opzichten beangstigend goed aan bij het toekomstbeeld van Huxley. Wie eenmaal onderdeel is van de community, kan moeilijk meer ontsnappen. Google en Facebook houden hun klanten vast, door ze te voeden met informatie die aansluit bij hun interessegebied. Hierdoor ontstaat een wederzijdse afhankelijkheid.

Kracht & zwakte
Hoe meer je zoekt via Google, hoe meer de organisatie achter deze zoekmachine van je weet en hoe meer de content wordt afgestemd op jouw interesses. Dat is de kracht van Google en tegelijkertijd het zwakke punt voor gebruikers. Google bepaalt wat je leuk vindt en wat goed voor je is.

Maar niet alleen de zoekmachines en ‘Facebooks’ van deze wereld proberen je in een kooi te stoppen. Met behulp van big-data-achtige tools proberen steeds meer bedrijven hun klanten zo gedetailleerd mogelijk in kaart te brengen. Weet je, of denk je te weten, wat de klant wil, dan bestook je hem met informatie en advertenties. Overigens wordt het verschil tussen deze twee steeds vager. De klant heeft hier geen invloed meer op en is zich er vaak niet eens van bewust.

Stalken
Ook met cookies proberen bedrijven klanten vast te zetten en te ‘targeten’. Je geeft toestemming voor cookies, alsof je een keuze hebt, en daarmee voor het vastleggen van je bewegingen op internet en het stalken voor commerciële doeleinden.

Begrijp me goed, ik ben geen technologie-scepticus. Technologie heeft ons juist heel veel gebracht. Wel zie ik gevaren aan deze manier van internet- en social media-gebruik. Mensen gebruiken Google en Facebook in de eerste plaats omdat het gratis is. Maar ze beseffen niet dat het in het begin gratis was. Nu betalen we met een opsluiting in hun domein. Klikken is betalen. Gratis is het soma van Google en Facebook. Dat kanaliseren van interesses, ook al is dat zo individueel mogelijk afgestemd, wordt op den duur een geestelijke Guantanamo Bay. Out-of-the-box-denken wordt steeds moeilijker.

Verzet
Het kan dus ook niet uitblijven dat er een tegenbeweging komt. De commerciële boodschappen op Facebook leiden tot steeds meer gemorrel. Dat Instagram zich de rechten van alle foto’s van gebruikers toe-eigent, leidt tot regelrecht verzet. Tekenen dat gebruikers steeds meer behoefte hebben aan een leven buiten deze geestelijke gevangenissen.

Creativiteit (spel) is volgens mij een voorwaarde voor het ontwikkelen van cultuur en samenleving. Dit is de reden waarom mensen zich niet laten beperken. Ook in het bedrijfsleven is een opleving te zien van ‘design thinking’. Een combinatie van je inleven in de context van een probleem, rationeel denken en creatief zijn in het bedenken en genereren van inzichten en oplossingen. Het cruciale verschil is hier dat de mens centraal staat en niet het systeem of verdienmodel. Bedrijven die design thinking integreren in hun innovatieprocessen, maken optimaal gebruik van de spelende en creatieve mens.

Nu het nog kan
De vraag is alleen, wanneer krijgt de tegenbeweging voet aan de grond? Wie breekt uit Google’s Guantanamo Bay? Eén ding is duidelijk, de Brave New World die de Googles in deze wereld voorstaan, is dodelijk voor de creativiteit. Het wordt tijd om het heft weer in eigen handen te nemen, nu het nog kan.

Deze blogpost is geschreven door Léon van den Bogaert, werkzaam bij Ctac als directeur Innovatie.