Marnix Suilen
Schrijft al jaren over games, van de kleine indie-games tot de grote najaarstitels. Liefhebber van Dota 2, twijfelt nog over Destiny.
Inmiddels heb ik een kleine obsessie met The Witness ontwikkeld, waarbij ik elke vierkante centimeter wel drie keer heb gezien en nog steeds als een halve psychopaat kriskras over het eiland heen ren, op zoek naar nieuwe puzzels en geheimen. En die zijn er nog in overvloed, want als een ding al snel duidelijk wordt, is het dat The Witness op meesterlijke wijze in elkaar is gezet: toegankelijk door middel van eenvoud en een uniforme stijl, zonder diepgang te verliezen. Sterker nog, als er iets is wat me duidelijk is geworden, is het dat er altijd meer is.
In essentie is The Witness een puzzelgame zonder houvast of enige afleiding daarvan. Je hebt puzzels die je zelf moet zien uit te vogelen, op een open eiland waar buiten die puzzels verder helemaal niets te doen valt. Lopen en puzzels oplossen is het enige wat The Witness biedt, en dat is dan ook precies waar de kracht van de game ligt.
Alle puzzels zijn in principe hetzelfde: op een raster (vaak 4×4, maar andere dimensies komen ook voor) moet een lijn van begin naar eind worden getrokken. Naast een start- en eindpunt bevat elke puzzel ook nog een aantal andere regels die worden aangegeven door middel van abstracte tekens in de puzzel. Al die tekens hebben hun eigen regels en de oplossing van de puzzel is eentje die aan alle eisen voldoet.
Elk gebied op het eiland – die overigens stuk voor stuk prachtig zijn ontworpen – representeert een van die regels en zal je aan het begin vertrouwd maken met de mechaniek door middel van wat simpele puzzels. Gaandeweg door dat gebied heen zul je steeds meer vertrouwd raken met een specifieke regel, met als einddoel dat als je door het gehele gebied heen bent je jezelf die regel meester hebt gemaakt.
Dit alles gebeurt dan ook nog eens zonder enige uitleg van de game. Je leert door te doen en de opbouw van de reeks puzzels die je doet. In een aantal gevallen word je zelfs naar de vorige puzzel teruggestuurd als je een fout maakt. Dit lijkt een vorm van tijdsverspilling, zeker omdat de oplossing van de vorige puzzel nog zichtbaar is, maar blijkt echter een bewuste poging om je tijd te besparen. De redenatie is namelijk dat als je die puzzel niet in een keer goed kon maken, je de mechaniek niet begrijpt en je dus nog eens goed moet kijken naar waarom de vorige oplossing goed was.
Het klinkt misschien ietwat dwangmatig: je moet alles begrijpen! Maar het volledig begrijpen van alle regels is essentieel om het einde van de game te bereiken.
Dat vereist overigens best wat werk, tientallen uren kun je aan de game kwijt, zeker als je na de gewone puzzels ook nog met alle verborgen dingen aan de slag gaat. In dat opzicht doet The Witness een beetje aan Fez denken. Misschien wat minder extreem – Fez had zelfs een compleet geheim alfabet in zich verstopt – maar genoeg om een notitieboekje erbij te houden en theorieën met vrienden te delen.
En de beloning is er: de puzzels en geheimen zijn dermate ingenieus gemaakt dat elke opgeloste puzzel en elke ontdekking weer een feestje is. De kwaliteit en zorg waarmee elke puzzel weer ontworpen is spat ervan af. Daarbij bevat de game een interessante wisselwerking tussen de puzzels en de omgeving, waarbij je beiden nodig hebt om de oplossing te kunnen vinden. Dit soort goed ontworpen puzzels kom je zelden tegen, en het zijn er ook nog eens honderden.
De gemiddelde puzzel game kan je wel een paar aha-erlebnissen geven, maar The Witness lukt dat aan de lopende band. Waar games als Portal of The Talos Principle hoofdzakelijk om de uitvoering van de oplossing gaan, gaat The Witness altijd over het vinden van de oplossing. En waar bij die andere games de omgeving vaak de puzzel maakt, maakt de omgeving in The Witness juist de oplossing. Het zorgt voor een andere, in mijn optiek betere en diepgaandere ervaring die meer gericht is op de achterliggende mechanieken van de puzzels dan een oppervlakkige oplossing aanleveren.
Het maakt The Witness tot een exceptionele puzzelgame die met kop en schouders boven de rest van het genre uitsteekt. Een waar meesterwerk zelfs.
Dat gezegd hebbende: The Witness biedt daarmee dan ook niets anders dan puzzels. Waar je bij vele andere games in het genre nog kan rondrennen en springen, kun je bij The Witness lopen. Waar vele andere games een doorlopend verhaal hebben, heeft The Witness alleen obscure audio- en videofragmenten gevuld met wetenschap en filosofie.
In die zin zou je het als droog kunnen bestempelen, hoewel ikzelf eerder doelgericht zou willen zeggen. Het vereist in elk geval wel dat je jezelf even moet afvragen hoeveel je van puzzelgames houdt, en hoeveel je dan daadwerkelijk van de puzzels in die games houdt. Maar weet wel: als het je ligt is het werkelijk fenomenaal.
Voetnoot: The Witness bevat enkele puzzels die gebruik maken van het onderscheid tussen kleuren of geluiden. Dit zou misschien problemen kunnen vormen voor mensen met kleurenblindheid of gehoorproblemen, zeker omdat de game – op dit moment – daar geen hulpmiddelen voor biedt. Zelf kan ik de ernst hiervan niet beoordelen, vandaar dat ik dit ook niet in de recensie zelf als algemeen kritiekpunt heb opgenomen, maar ik wou het wel nog even vermelden als kleine waarschuwing.