Martijn Steinpatz
Martijn Steinpatz schrijft al jaren over games en speelt ze nog veel langer. Wil meer dan alleen standaard artikelen schrijven.
Het zorgde voor een paar sensationele koppen in de Engelse kranten. Een citaat van de Belgische vicepremier suggereerde dat de daders van de aanslagen in Parijs via een PS4 communiceerde. Dat bleek niet te kloppen, maar het debat over versleutelde data is weer terug.
Twee jaar geleden lekte via Edward Snowden uit dat Amerikaanse en Britse geheime diensten, naast het verzamelen van een bulk aan privégegevens, World of Warcraft en de Xbox Live chat voor surveillance zouden gebruiken. Blizzard en Microsoft zeiden van niets te weten, hoewel de laatste wel op andere gebieden had meegewerkt.
De lekken zorgden voor enorme ophef en een oproep om deze praktijken een halt toe te roepen. President Obama besloot daarop het verzamelen van zogenaamde bulkdata en het omzeilen van versleutelde (‘encrypted’) gegevens te beperken. Daarmee leek het pleit beslecht.
Tot deze week. De Belgische vice-premier beklaagde zich over het feit dat de internationale veiligheidsdiensten moeite hadden de encryptie van de PS4 chatkanalen te kraken. De gebruikers van PSN bleken moeilijker te traceren dan WhatsApp, volgens Jan Jambon.
Jambon, tevens minister van Veiligheid en Binnenlandse Zaken, vond dat beangstigend. ,,Waar ik niet van kan slapen is de man die achter zijn PC berichten van IS en andere haatpredikers zoekt.” De PS4 zou verder een ideaal middel zijn voor het plannen van aanslagen en het ronselen van jihadi’s in de dop.
De Britse pers en website Forbes interpreteerden dit als dat de daders van de aanslagen in Parijs ook echt een PS4 hadden gebruikt. Dat bleek niet te kloppen; Jambon deed de uitspraken drie dagen vóór de terreurdaad. Of de terroristen inderdaad via een PlayStation 4 communiceerden is onbekend.
De discussie rond encryptie is in ieder geval helemaal terug. CIA directeur John Brennan bekritiseerde de pogingen om het werk van de diensten te beperken. Collega Robert Cardillo vulde daarbij aan dat om terroristen te traceren er steeds nieuwe methodes tot vergaring van informatie nodig zijn.
ISIS staat namelijk bekend als een van de meest tech-savvy van de terroristische bewegingen. Niet alleen zijn ze actief op social media, ze moedigen hun volgers aan om vooral gebruik te maken van encryptiemethodes. In de ogen van de diensten is er dus sprake van een wedloop, waarbij de verguisde methodes van vóór de Snowden-affaire bittere noodzaak zouden zijn.
Het citaat van Jambon spreekt daarbij boekdelen. Gamers mochten zich dan twee jaar geleden opwinden over Microsofts mogelijke collaboratie met de NSA, de geheime diensten lijken gewoon door te zijn gegaan met surveilleren van gamers – of minstens een sterke interesse ervoor te hebben.
Geheel vreemd is dat niet. Een Oostenrijkse rechtbank berechtte afgelopen mei een 14-jarige jongen die instructies voor het maken van een bom op zijn PlayStation had geupload. Dat maakt PSN natuurlijk geen bron van Jihadisten, maar zeker een communicatiemiddel dat – volgens de geheime diensten – in de gaten moet worden gehouden.
Uiteraard is niet iedereen het daarmee eens. Naast de enorme vraagtekens over de privacy, kaarten de tegenstanders ook het gebrek aan resultaat aan bij het vergaren van bulkdata. Volgens critici zijn er met deze methodes geen aanslagen mee voorkomen, wat door de voorstanders wordt betwist.
Waar of niet waar, volgens Forbes is het moeilijk om IP-based voice systemen, zoals die op de PS4, te surveilleren. De FBI kreeg daarnaast in 2010 geen gerechtelijke toestemming om peer-to-peer communicatie in de gaten te houden. We kunnen dus ongestoord in Call of Duty chatten.
Gaat dit veranderen? Minister Jambon – en velen met hem – vragen zich af hoe het kon gebeuren dat de terroristen onder de radar waren verdwenen. Ongetwijfeld zal er kritisch naar de PS4 worden gekeken. Sterker nog, Europese regeringen vragen Google, Facebook en Twitter al een jaar om een ‘backdoor’ om de encryptie te omzeilen.
Sony zal waarschijnlijk liever weigeren. Toen uitkwam dat Microsoft de NSA toegang tot versleutelde communicatie had gegeven kreeg het zware kritiek over zich heen. De Japanse firma zal zijn uitstekende – en zwaarbevochten – relatie met zijn klanten niet op de proef willen stellen.
Of dat zal uitmaken is een ander verhaal. Zoals het citaat uit Bioshock luidt: “Sure, the boys in Ryan’s lab can make it hack-proof. But that don’t mean we ain’t gonna hack it”. Het beveiligde netwerk Tor is weliswaar het beste middel, maar geen garantie voor anoniem surfen. De Amerikaanse justitie wist sites als Silk Road (die Tor gebruikten) te sluiten. Niet door hacking, maar door ordinair politiewerk. En eens zal er een echt lek worden gevonden.
Wat betekent dat voor ons gamers? Niet meer dan hetzelfde. LL Cool J rapte ooit: “Don’t call it a comeback, I’ve been here for years.” We vermoeden al dat de geheime diensten dit communicatiemiddel nooit links zouden laten liggen. Nu weten we het – bijna – zeker.