Historie: downloadverbod 2014, Thuiskopieregeling in oude en nieuwe tijden.
In 2014 riep de Nederlandse Staat na een uitspraak van het Europese hof dat er per direct een downloadverbod gold. Vóór die uitspraak uit 2014 was het motto van de Nederlandse Staat (althans enkele bewindspersonen) dat uploaden niet mocht, maar downloaden wel. Nederland had en heeft een door de EU toegestane thuiskopieregeling. De Nederlandse thuiskopieregeling kon vóór internet worden omschreven als: je mag voor jezelf een kopietje maken van een cd/dvd (zolang die nog bestaan) uit de bieb (zolang die nog bestaat). Dat boeide niemand echt, want, tja, in de oertijd was dat dan een kopie bij een vriend op een cassettebandje en een kopie van een kopie werd al snel niet te beluisteren. Toen kwam internet waarbij een kopie even goed is als het origineel en in no time bij een miljoen sharers aan de andere kant van de aardbol is.
Downloaden uit legale en illegale bron
Dat downloaden uit illegale bron mocht, baseerden de bewindslieden op de Nederlandse wet (die geen zichtbaar onderscheid maakte tussen downloaden uit legale en illegale bron) en de Nederlandse wet was weer gebaseerd op de EU-regels (waar ook geen onderscheid te bespeuren viel, voor de liefhebbers: artikel 5 Auteursrechtrichtlijn). Toen kwam dus die uitspraak uit 2014: een nationale wet die geen onderscheid maakt tussen thuiskopie uit legale en illegale bron mag niet.
Verrassende uitspraak september 2018
De poorten van de hel werden geopend. Filmmakers roken een kans en sleurden de Staat voor de rechter. De Staat is op 5 september 2018 door de rechtbank Den Haag aansprakelijk geoordeeld voor schade die is ontstaan door uitlatingen van bewindspersonen dat downloaden mag. Die uitspraak was best wel een verrassing, ook voor mijn collega Hub Dohmen die eerder schreef dat het raar was om van de Staat te verwachten dat ze weet hoe ze de Europese regels moet uitleggen, als de Hoge Raad het ook niet weet en het Europese Hof er heel veel papier en heel veel argumenten vanuit verschillende invalshoeken nodig heeft om uit te leggen hoe volgens haar de Europese regels bedoeld zijn. En mijn collega was niet de enige jurist voor wie de uitspraak een verrassing was.
Niks mis met tekst Auteurswet maar met uitleg daarvan
Het ging in de 2018-zaak niet om de vraag of sprake was van onjuiste omzetting van de Europese regels naar Nederlandse wetgeving. Velen (ook juristen) denken dat het Europese hof in 2014 bepaalde dat de Nederlandse wet in strijd was met de Europese regels. Dat kan het Europese hof echter niet bepalen, die kan alleen de maatstaf opstellen: “als een wet dit en dat bepaalt, is die in strijd met de Europese regels”. De nationale rechter bepaalt dan of de Nederlandse wet aan die maatstaf voldoet. De Haagse rechtbank kon zich dus beroepen op een uitspraak van de Hoge Raad uit 2012, waarin de Hoge Raad had geoordeeld dat je de Auteurswet ook zo kon uitleggen dat de thuiskopie alleen gold voor downloaden uit legale bron. Daarom is er in 2014 niks veranderd aan 16c Auteurswet. Geen onjuiste wetgeving, maar onjuiste uitleg dus.
Geen schuld toch betalen
In het eerdere artikel schreef mijn collega al over de schuldvraag: hoe kan je van de Nederlandse Staat verwachten dat ze weet wat de EU bedoelt als niemand het weet? Dat riep ook de Staat. De Haagse rechtbank gooide het echter over een andere boeg. Het wetsartikel over “onrechtmatige daad” (juridisch voor “hoort niet”) bepaalt namelijk dat iets toch “voor je rekening kan komen”, ook als je geen schuld hebt. Simplistisch voorbeeld: ik rijd als onervaren bestuurder met mijn nieuwe rijbewijs over de weg, onverwachte ijzelplek, ik vlieg met de auto door jouw tuin. Geen “schuld”, maar aangezien de kapotte planten voor iemands rekening moeten komen is het minder logisch dat dit de tuinbezitter is.
Bewijsprobleem: wat is de schade dan?
De Staat (dus jij, belastingbetaler) kwam hier trouwens redelijk goed weg: een deel van de uitlatingen was te lang geleden (verjaring) en een ander deel was gedaan in communicatie in/naar het parlement en daar mag een rechter niet over oordelen. Uiteindelijk bleven er slechts drie uitingen over waar de Staat dan aansprakelijk voor was (een persbericht en twee citaten in twee nieuwsberichten). Dus, ja, de Staat moet betalen, maar hoeveel? Want de filmmakers moeten nu bewijzen dat ze schade hebben geleden door specifiek deze drie uitingen en hoeveel dan. Als onmogelijk te becijferen valt hoeveel zal de rechter dit moeten schatten. Moet er dan een downloadpiek worden aangetoond in de periode na elk van die twee uitspraken? En zou elk illegaal gedownload exemplaar legaal gekocht zijn als de ‘downloader’ had geweten dat het niet mocht? Dat laatste lijkt sowieso een onhoudbaar standpunt: er zijn legio downloaders die zoveel TB op hun NAS hebben staan dat dit hun salaris van duizend jaar vertegenwoordigt, berekend naar legale prijzen. Ze zouden dit niet eens allemaal kunnen bekijken!
Moralen van dit verhaal
Moralen van dit verhaal: politici hebben ook wel eens ongelijk … Ga er niet van uit dat de Staat je juist voorlicht. Verder kun als Staat beter roepen dat je iets niet weet, als je het niet weet, anders kun je aansprakelijk zijn. Tenslotte: neem een VPN.
