Hongerig eet het Rupsje Nooitgenoeg zich door een chocoladetaart, ijsje, zure bom, plak kaas, stuk worst, lolly, vruchtencake, worstje, taartje en meloen. Nooit is het rupsje verzadigd. Dezelfde onverzadigbare honger naar gegevens hebben de Amerikanen. De officiële doelstelling heet dan ook “Total Information Awareness”. Het verzamelen van gegevens is een doel op zich geworden. Er zijn geen grenzen meer, alle informatie wordt van belang geacht.
Terreurbestrijding werd het voorwendsel voor het bespioneren van álle burgers, zonder onderscheid. Het grootschalige bespieden – blanket surveillance – vindt plaats door geheime diensten, op basis van geheime wetten, met toestemming door geheime rechtbanken en gefinancierd met geheime budgets. Daar waar geen wettelijke basis is, breken geheime diensten brutaalweg in, voor doodordinaire economische en politieke spionage. Zelfs de privételefoon van regeringsleiders is niet veilig voor de NSA. Geheime diensten zijn een staat in de staat geworden, niet meer onderworpen aan enige democratische controle van betekenis. Journalisten, klokkenluiders en hun advocaten worden geïntimideerd en gevangen gezet als “gevaar voor de nationale veiligheid”. Zo worden alle kritische stemmen gesmoord. Deze praktijken hebben met moderne, verlichte democratie niks meer te maken. Hoewel de Amerikanen voorop lopen, maken ook de EU-landen zich schuldig aan dit soort zaken. Het wordt steeds lastiger om met geloofwaardigheid en moreel gezag andere landen te kapittelen over hun ondemocratische regime.
De reactie van het grote publiek is lauw. Ook de nationale parlementen halen de schouders op over de grove schending van rechtsstaat en grondrechten in de naam van veiligheid. Het lijkt of alles is geoorloofd in de strijd tegen het schimmige monster van terrorisme. Maar tegen de trend in, spant het Europees Parlement zich in om te zorgen dat veiligheidsbeleid weer in een wettelijk kader wordt gegoten, en burgers fatsoenlijk worden beschermd tegen inbreuken op hun rechten en vrijheid door de overheid.
Zo stemde het Europees Parlement deze week over strakkere regels voor de bescherming van persoonsgegevens. Het uiteindelijke pakket privacywetten moet worden uit onderhandeld door het parlement en de lidstaten samen. Het is te hopen dat een paar zwakke plekken nog worden gerepareerd. Zo zijn er bijvoorbeeld uitzonderingen ingebouwd voor het verwerken van pseudoniemen, terwijl het toch eenvoudig is om de persoon achter een pseudoniem te achterhalen. Ook de verplichte garanties bij de doorgifte van gegevens aan niet-EU-landen lijken toch niet waterdicht te zijn.
Maar goede wetten zijn niet genoeg. Alles valt of staat met de handhaving ervan. En daar zit nu precies het probleem: in de afgelopen jaren werden de Europese privacywetten op Europees grondgebied simpelweg door Amerikaanse wetten uitgeschakeld. Bedrijven zaten klem tussen de eisen van de Amerikaanse wet om gegevens af te staan, en de Europese wet die dat verbiedt. Bedrijven kiezen dan liever voor overtreding van de Europese wetten dan de Amerikaanse wet. En Europa stond erbij en keer ernaar. De nieuwe EU-privacywet voorziet nu miljoenenboetes bij overtreding, maar de Amerikaanse wet voorziet zelfs gevangenisstraf.
Het grootste probleem is de Europese onderdanigheid tegenover het Amerikaanse zelfbewustzijn. Zolang Europa accepteert dat het op eigen terrein onder de voet wordt gelopen, zullen de Amerikanen (of Russen, Chinezen en anderen) geen enkele reden zien om in te binden. In het afgelopen decennium van Euroscepsis, is de EU drastisch verzwakt, terwijl nu juist een krachtige politieke unie nodig is om de belangen van Europese burgers te verdedigen.
Tegenover de passiviteit van de Europese Commissie en de nationale regeringen, laat het Europees Parlement de tanden zien. Deze week eiste het Europees Parlement de opschorting van het EU-VS akkoord over de doorgifte van bankgegevens, na aanwijzingen dat de VS doodleuk inbreken in het systeem van SWIFT, het bedrijf dat de bankgegevens beheert. Terwijl het EU-VS akkoord netjes de doorgifte van bankgegevens aan de voordeur regelt, haalden de Amerikanen via de achterdeur gewoon de kluis leeg.
De hoofdservers van SWIFT staan in Nederland, maar Ministers Opstelten en Plasterk zagen in deze grove inbreuk op de integriteit van Nederlandse IT-systemen geen aanleiding voor een technisch onderzoek. Hun enige onderzoek bestaat eruit de Amerikanen te vragen of ze hebben ingebroken, padvinderserewoord. Het Europees Parlement vindt dat er genoeg reden is om het akkoord op te schorten. Weliswaar heeft het Parlement niet de bevoegdheid dat zelf in gang te zetten, maar het voert de druk op de Raad en Commissie op. Na de onthullingen over het afluisteren van Angela Merkel wordt het zelfs voor de haviken toch lastig vol te blijven houden dat het grootschalig bespieden van burgers noodzakelijk is voor onze veiligheid.
Het tegenwicht tegen de ongebreidelde controle op burgers, is sterkere controle op de overheid. Daarom maak ik me hard voor effectief democratisch toezicht op geheime diensten (bijvoorbeeld een Europese “Commissie stiekem”), voer ik actie voor openbaarheid van bestuur (tot aan het Europese Hof van Justitie toe) en inzicht in de financiële belangen achter de veiligheidsgekte. “Follow the money” lijkt te leiden naar grote belangen van de Amerikaanse defensie- en beveiligingsindustrie.
Voor het bewaken van de belangen van Europese burgers hebben we een sterk Europa nodig. En Rupsje Nooitgenoeg moet op dieet.
Sophie in 't Veld is fractievoorzitter voor D66 in het Europees Parlement en vicevoorzitter van de Europese liberalen (ALDE). In 't Veld is woordvoerder privacy en Europese markt internet & mobiel betalen, initiator van de opschorting van het SWIFT-verdrag en bestrijdt in verschillende Eurowob-procedures weeffouten uit het EU-model anno 1957.
Verder lezen over Amerika
Technology05.04.2024
Social Media27.03.2024
Mobile22.03.2024
Technology29.02.2024
Technology02.01.2024
Online22.11.2023
Media13.11.2023
Nieuws17.10.2023