Eind 2024 sijpelden via de media de eerste berichten binnen over giftig zwart plastic keukengerei. Na aanvankelijke alarmistische berichten die later weer iets werden afgezwakt, ontstond er uiteindelijk een behoorlijk gemengd beeld. De vele artikelen op verschillende platforms maakte het er ook niet echt duidelijker op. Dus wat is er nu precies aan de hand? Dutchcowboys zocht het voor je uit!
De aanleiding betrof een Amerikaans-Nederlands onderzoek dat in het najaar van 2024 is gepubliceerd. Dit onderzoek naar 203 in de Verenigde Staten gekochte zwarte plastic huishoudelijke producten trof in 85 procent van de onderzochte producten giftige (o.a. broomhoudende) vlamvertragers aan. Het betrof hierbij onder meer producten als voedselbakjes, keukengerei, speelgoed en haarborstels.
Oorsprong van de giftige vlamvertragers in deze producten bleken gerecyclede plastics uit elektronisch afval te zijn. Vlamvertragers vormen immers een belangrijk ingrediënt in plastics van elektronische apparaten teneinde te voorkomen dat elektrische apparaten al te gemakkelijk vlam kunnen vatten.
Gerecyclede plastics van elektronische apparaten zijn daarbij per definitie zwart. Dit komt doordat een aanzienlijk deel van de elektronische plastics donker van kleur is. De enigszins onbestemde mengkleuren die hieruit voortkomen, kunnen feitelijk alleen nog maar worden opgewerkt tot zwarte kunststoffen. Hieraan kun je plastic huishoudelijke producten met mogelijk giftige vlamvertragers dus herkennen.
Een naar aanleiding hiervan uitgevoerd Duits onderzoek door Stiftung Warentest naar 26 in Duitsland gekochte zwarte plastic keukenspatels vond daarentegen in geen van deze spatels broomhoudende vlamvertragers. De reden hierachter zou zijn dat de Europese wetgeving inzake plasticrecycling veel stringenter van aard is dan die in de Verenigde Staten.
Het is vanzelfsprekend een slechte zaak als gerecyclede plastics van elektronische apparaten in intensief gebruikte huishoudelijke producten terecht kunnen komen. Blijkbaar is dit in de Verenigde Staten slechter geregeld dan in Europa. Waarbij ik er overigens geenszins op zou durven vertrouwen dat Amerikaanse zwarte plastic huishoudelijke producten uiteindelijk niet ook hun weg naar onze Europese markt vinden.
Maar het verhaal van giftig zwart plastic keukengerei blijkt daarnaast nog een duidelijke tweede en derde risicodimensie te hebben, die allebei wel degelijk impact kunnen hebben op Europese consumenten.
Om plastic zwart te kleuren wordt namelijk gebruik gemaakt van de toevoeging of het additief ‘carbon black’. Carbon black bestaat uit industrieel geproduceerde onvolledig verbrande koolwaterstoffen. Dit is in grote lijnen te vergelijken met roet. Het bestaat uit polycyclische aromatische koolwaterstoffen (o.a. PAK’s en PAA’s) die bij inname potentieel schadelijke gevolgen kunnen hebben voor onze gezondheid. Zie hiervoor deze en deze terugroepacties.
Daarnaast heeft plastic keukengerei een relatief lage smelt- en verbrandingstemperatuur in relatie tot koken, bakken en braden, waardoor het onderhevig is aan verhoogde slijtage. Hierdoor kunnen er verbrande microplastics in etenswaren terecht komen. In combinatie met ‘carbon black’ kan dit dus leiden tot de inname van giftige PAK’s en PAA’s.
Alle plastics zijn daarnaast voorzien van allerhande toevoegingen of additieven om het materiaal bepaalde wenselijke eigenschappen te geven. Dergelijke additieven kunnen door de verhoogde slijtage eveneens uit het plastic weglekken en in etenswaren terecht komen.
Hoewel het gevaar misschien niet heel acuut is, is mijn advies om toch eens alternatieven voor jouw zwart plastic keukengerei te overwegen. De belangrijkste alternatieven zet ik hieronder op een rijtje.
Het belangrijkste nadeel van hout en bamboe is dat het onder vochtige omstandigheden bacteriegroei kan faciliteren in spleten en poriën, al dan niet verergerd door slijtage. Daarnaast zijn hout en bamboe sowieso niet langdurig bestand tegen vochtige omstandigheden. Als je deze ongemakken echter voor lief wilt nemen, dan kunnen hout en bamboe niettemin ideaal zijn voor kortdurend gebruik.
Het belangrijkste nadeel van roestvrij staal is dat het keramische en anti-aanbaklagen van pannen makkelijk kan beschadigen. Stalen keukengerei in stalen pannen vormt vanzelfsprekend meestal geen probleem.
Siliconen keukengerei, mits gegarandeerd BPA-vrij, wordt door velen gezien als de ideale vervanging van plastic keukengerei. Siliconen keukengerei is beter bestand tegen de hoge temperaturen van koken, bakken en braden en slijt daardoor minder snel dan plastic keukengerei. Bovendien hebben siliconen van nature bepaalde wenselijke eigenschappen, waardoor er niet of nauwelijks nog additieven hoeven te worden gebruikt. Doordat siliconen keukengerei relatief zacht is, kun je het schoonmaken met een schuursponsje echter beter vermijden.
Als je kiest voor siliconen keukengerei voor koken, bakken en braden, dan maak je een gezondere keuze dan voor plastic keukengerei. Door vervolgens niet alsnog te kiezen voor ‘zwart’ siliconen keukengerei, kun je ‘carbon black’ bovendien zoveel als mogelijk vermijden.
Online oogt veel siliconen keukengerei naar mijn smaak echter vaak te tenger en/of te plat. Ik vermoed dat dit het gevolg is van de relatief hoge flexibiliteit van siliconen keukengerei en het gebruik van metalen binnenkernen.
Daarom heb ik zelf uiteindelijk gekozen voor grijs(!) siliconen keukengerei van BUNDLEPRO. Hun producten kun je hier online bestellen via Amazon.nl. Overigens wordt dit artikel noch door Bundlepro noch door Amazon gesponsord!
Tenslotte hieronder een tweetal artikelen waarin de potentieel giftige issues van zwart plastic keukengerei nog eens overduidelijk worden uitgelegd:
Fotocredits: Adobe Stock
