Spreek op straat twintig tieners aan en vraag aan ze of ze weten wat een videotheek is. Je zult waarschijnlijk vragende antwoorden krijgen zoals ‘een nieuwe streamingdienst?’ of ‘die nieuwe uitgaansclub in de stad?’ De kans dat een van de tieners zegt ‘dat waren toch die winkels waar je vroeger films op videobanden kon huren’ is nihil. En dat is ook niet zo gek. De videotheek zoals oudere jongeren zoals ikzelf die zich nog herinneren, stamt uit de jaren tachtig van de vorige eeuw en beleefden hun hoogtepunt in het midden van dat decennium. Met de komst van de DVD, in de nineties, veerde de toen al tanende belangstelling voor videotheken nog even op. Lang duurde dat niet, want aan het begin van dit millennium gingen we allemaal zelf films (illegaal) downloaden en niet veel later volgden de streaming diensten. De traditionele videotheek was toen al lang gesloten of verworden tot printshop, pakketpunt of telefoon reparatiewinkel.
Toch was de videotheek van de jaren 80 een wonderlijk fenomeen. Het toeval wil dat wij tussen 1983 en 1986 thuis ook een videotheek hadden. Drie jaar waarin ik zoveel meegemaakt heb dat ik er met gemak een heel boek over kan schrijven. Dat ga ik hier niet doen, maar ik neem jullie wel even mee op een reisje in de tijdmachine. Back to the eighties, naar de wondere wereld van de videotheek!
Aan het begin van de jaren 80 schoten videotheken bijna letterlijk als paddestoelen uit de grond. Inmiddels had bijna ieder gezin in Nederland naast of onder de tv – toen nog van die bolle beeldbuismodellen waarbij 28 inch al megagroot was – ook een videorecorder staan. Dat was in die tijd nog een hele investering. Een videorecorder kostte namelijk al gauw meer dan 1000 gulden.
Je kon toen kiezen uit drie systemen. De uitvinder van de videoband was onze eigen nationale trots Philips. Zij bedachten het V2000-systeem. Technisch waren die videobanden beter dan de concurrenten VHS en Betamax. Bijzonder was bijvoorbeeld dat ze, net als de cassettebandjes uit die tijd, aan twee zijden bespeeld konden worden. De beeldkwaliteit was echter iets minder goed. Uiteindelijk legde V2000 het af tegen Betamax (van Sony) en VHS (van JVC). Die laatste twee gaven de patenten ook vrij voor concurrerende fabrikanten van videorecorders en dat werd de doodsteek voor Philips’ V2000. Uiteindelijk verloor ook Betamax de strijd om het populairste systeem en werd VHS de standaard.
Echter, Als je een videotheek in Nederland had, dan moest je aan het begin van de jaren 80 ook films aanbieden op V2000 en Betamax banden. Dat betekende dus dat je die drie keer moest inkopen. Je moet weten dat je als videotheek voor een bioscoop kaskraker, zoals ‘The Spy Who Loved Me’ of ‘The Never Ending Story’, gemiddeld tussen de 350 en 400 gulden moest betalen (ex. BTW). Dat geld moest je dan terugverdienen met een verhuurprijs van een tientje of 7,50 per dag. Ook dat waren guldens toen, hè. Door de enorme concurrentie tussen videotheken daalde die prijs midden jaren 80 nog verder, naar 4 of 5 gulden per dag.
Omdat videobanden gebruikmaken van magnetische tape waarop de films ‘opgeslagen’ worden, zijn ze onderhevig aan slijtage. In de praktijk kwam het erop neer dat een videoband na 50 tot 75 keer verhuren aan het eind van zijn magnetische latijn was.
Reken even snel mee: 472 gulden inkoop (incl. BTW). 75 keer verhuren voor 7,50. Dan had je na een kleine drie maanden dus amper 90 gulden marge gemaakt op die ene film. Als je het geluk had dat de band het 75 verhuurbeurten uithield. Een paar keer verhuren aan een klant met een videorecorder die vuile koppen of een slecht sporing (tracking) had, en de levensduur van de videoband kon zomaar teruglopen naar 50 verhuurdagen. Dan leed je dus verlies. Zeker als je bedenkt dat bioscoopkrakers met name de eerste maand na release op video populair waren. Je was dan dus al bijna verplicht om twee of nog meer exemplaren in te kopen. Of wat flexibeler om te gaan met de regeltjes.
Hoe kon je dan toch geld verdienen met een videotheek? Nou, zoals gezegd door de regeltjes een beetje te verbuigen en te profiteren van de videoverslaving van klanten. Ik zal beginnen met het laatste. Ook 40 jaar geleden kwamen maar enkele tientallen bioscoopfilms uit. In onze videotheek ontvingen we elke dag honderden klanten. Om voldoende aanbod te hebben werden heel veel films gemaakt die direct op video uitkwamen. Dat waren letterlijk honderden B-, C- en zelfs D-films die vaak niet meer dan 50 gulden inkoop kostten en ook voor 4 of 5 gulden per dag verhuurd konden worden. Videotheken waren een hype en veel klanten kwamen bijna dagelijks een, twee of meer video’s huren. Vergeet niet, de tv telde toen nog maar twee Nederlandse zenders, een paar Belgen, Duitsers en als je geluk had kon je ook de BBC ontvangen.
Een bijzonder populair verhuurpakket was de zogenoemde ‘sandwich’. Klanten huurden twee actiefilms en stopten daar dan nog een pornofilm tussen. Waarom ertussen? Nou dan zagen andere klanten niet dat je zo’n film meenam. De pre-internet porno-industrie bestond uit duizenden films in alle soorten en maten, zal ik maar zeggen. Van Debby does Dallas tot en met de welbekende Tiroler films waarin verrassend weinig gejodeld werd. Pornofilms waren ook voordelig qua inkoop, met prijzen tussen de 15 en 50 gulden en daarmee dus ook echte winstpakkers voor onze videotheek.
Een andere manier waarop we de omzet van de videotheek konden opkrikken was misschien niet helemaal legaal, maar wel lucratief. Ik noemde al de exorbitante inkoopprijs van populaire films. In plaats van twee of meer exemplaren in te kopen, kopieerden we die films. Zo hadden we van The Never Ending Story maar liefst tien exemplaren, Een originele en negen kopieën die ons, met hoesje en zwart-wit kopie van de cover, nog geen tien gulden per stuk kostten. Die konden we natuurlijk niet in de rekken zetten, want als de Buma Stemra langskwam, dan had je een flink probleem. Die kopieën verhuurden we dus ‘onder de toonbank’ en alleen aan vaste klanten.
Soms werden de regeltjes ook nog iets verder gebogen. Zo was er een bevriende eigenaar van een tiental videotheken die het voor elkaar kreeg om bioscoopfilms aan te leveren op video op het moment dat die films nog niet op video uitgebracht was en heel soms zelfs nog voordat de film überhaupt in de bioscoop te zien was. Dat was voor een videotheek natuurlijk zo illegaal als het maar zijn kon, maar het leverde wel geld op. Wanneer de bevriende videotheek eigenaar bij ons binnenliep en knikte, dan was het enige wat ik antwoordde ‘doe er maar 10’. Het meest treffende voorbeeld dateert uit 1983. Toen de koffer van de bevriende eigenaar openging en er tien exemplaren van Octopussy (James Bond) onder onze toonbank verschenen. Een film die pas drie weken later in de bioscoop in première zou gaan. Hoe dan? ‘Dat ga ik jou niet verklappen’ was zijn antwoord ‘Maar er is een bioscoopeigenaar die binnenkort op vakantie gaat’.
Dat waren spannende tijden en het werd op een dag in 1985 nog veel spannender toen ik vlak voor het openen van de videotheek benaderd werd door twee mannen met een koffer en schrijfblok. ‘Wij zijn van de Buma Stemra en komen even controleren of hier alles in orde is’. Ze moeten ongetwijfeld mijn lichtelijk rood aanlopende wangen gezien hebben. Toch had ik nog de tegenwoordigheid van geest om te vragen of ze een klacht of huiszoekingsbevel hadden. Waren we misschien verlinkt, schoot er door mij heen. ‘Nee, dit is een routinecontrole, een steekproef’. Maar dan hoef ik u pas binnen te laten als de videotheek open is? Ook dat werd bevestigd door te twee mannen.
Wat volgde waren 20 minuten – zo lang duurde het nog tot de videotheek open zou gaan – waarin ik op mijn gemak eerst naar binnen ging, de rolluiken dichtmaakte en vervolgens begon met het razendsnel verzamelen van alle (semi) illegale films en kopieën. Onze videotheek had boven een privé woonruimte die leeg stond. Die hoorde niet bij de videotheek en was dus ‘verboden’ terrein voor de controleurs van de Buma. Daar heb ik alle films die voor hen verborgen moesten blijven in een kast gezet, de videotheek geopend en een uur lang toegekeken hoe de twee mannen steekproefsgewijs, vooral A-films, controleerden op echtheid en weer vertrokken. Uiteraard was alles tip top in orde… pffeeeew 😉
Zoals gezegd duurde onze videotheek ervaring slechts drie jaar, maar het was een wonderlijke tijd waar ik nog veel meer over zou kunnen vertellen. Wellicht iets voor een vervolgverhaal, ooit…
Ron verdiende zijn sporen in de Telecom als Mobile Cowboy. Na bijna 15 jaar was hij toe aan een nieuwe uitdaging als zelfstandig freelance journalist, blogger en tekstschrijver. Het bloed kruipt echter waar het niet gaan kan. De Mobile Cowboys is back! Met lasso en zweep in de aanslag om de ingeslapen telecommarkt weer eens goed wakker te schudden en met scherp te schieten!
Verder lezen over Online Video
Social Media17.04.2024
Video08.04.2024
Social Media04.04.2024
Online28.03.2024
Online25.03.2024
Technology24.03.2024
Video13.03.2024
Social Media06.03.2024