Een buisje bloed dat niet over de weg, maar door de lucht naar een ziekenhuis wordt gebracht. Het klinkt als sciencefiction, maar afgelopen september gebeurde het echt tussen Meppel en Zwolle. Voor het eerst vloog een medische drone met bloedmonsters van het ene Isala-ziekenhuis naar het andere. De proef duurt een jaar en moet duidelijk maken hoe drones de zorg sneller, slimmer en efficiënter kunnen maken. Naast de ANWB, die de drones beheert, en het Isala-ziekenhuis speelt ook KPN een sleutelrol. Want zonder een stevige, veilige verbinding blijft een drone niet operationeel.
De drones in deze proef worden niet bestuurd door een piloot met een joystick in de hand. Ze vliegen grotendeels zelfstandig, buiten het directe zicht van een mens. In de luchtvaart heet dat BVLOS – Beyond Visual Line of Sight. Om dat veilig te doen, moet de drone voortdurend communiceren met verkeersleiding en het controlecentrum. Door 4G- en 5G-netwerken blijft de drone constant verbonden. Niet alleen om door te geven waar hij vliegt, maar ook om sensorgegevens en commando’s heen en weer te sturen. Denk aan hoogte, snelheid, batterijstatus en zelfs de temperatuur van het buisje bloed aan boord. Met de dienst Drone Connect maakt KPN inzichtelijk hoe sterk het netwerk op 100 meter hoogte is. Zo kan de drone veilig zijn route vliegen en ingrijpen als de verbinding dreigt weg te vallen.
Dat zo’n vlucht mogelijk is, betekent niet dat het simpel is. Ten eerste omdat drones zich moeten mengen in een luchtruim dat al druk genoeg is met vliegtuigen en helikopters. Voor de proef is daarom een speciale corridor tussen Meppel en Zwolle ingericht. Later zullen drones ook boven steden en dorpen moeten vliegen, en dat vraagt nog veel meer coördinatie en regelgeving. Daarnaast is de technologie een uitdaging. Een drone schakelt razendsnel tussen zendmasten en mag daarbij geen seconde de verbinding verliezen. Het weer kan roet in het eten gooien, net als vogels of onverwachte storingen zodat er meteen overgeschakeld moet worden op alternatieve frequenties of verbindingen.
Misschien wel de grootste uitdaging speelt zich af in de onzichtbare wereld van data en signalen. Want wat als iemand de verbinding met een drone probeert te verstoren? Kwaadwillenden zouden het signaal kunnen blokkeren of vervalsen, waardoor de drone op de verkeerde plek belandt. Ook kunnen ze proberen de besturing over te nemen of gegevens te manipuleren. Dat is niet alleen gevaarlijk voor de vlucht zelf, maar kan ook gevolgen hebben voor de medische uitslagen die afhankelijk zijn van betrouwbare monsters.
In de proef wordt daarom zwaar ingezet op cybersecurity. Alle communicatie tussen drone, verkeersleiding en controlecentrum wordt versleuteld, zodat niemand zomaar kan meekijken of commando’s kan overnemen. Er zijn controles ingebouwd om te voorkomen dat valse GPS-signalen de drone op een dwaalspoor zetten. En mocht een signaal toch verstoord raken, dan kan het systeem automatisch overschakelen op een alternatieve verbinding of een noodprocedure starten. Ook de drones zelf zijn beveiligd met technieken die manipulatie van de software of hardware tegengaan. Het doel: voorkomen dat een kwaadwillende met een laptop de regie kan overnemen.
De proef tussen Meppel en Zwolle biedt zicht op uitbreiding. Denk aan het vervoer van bloed, medicijnen of weefselmonsters die razendsnel tussen ziekenhuizen en laboratoria worden uitgewisseld. Dat bespaart tijd, verlaagt de druk op zorgpersoneel en kan in sommige gevallen zelfs levens redden. In andere landen zoals Rwanda en Ghana is al gebleken hoe drones levens kunnen redden door bloed en medicijnen in afgelegen gebieden te bezorgen. Als een van de meest dichtbevolkte landen ter wereld heeft Nederland uitdagingen in mobiliteit waarvoor klimaatvriendelijke oplossingen als drones zeer kansrijk zijn.
De volgende fase van dit project is om met realtime monitoring, voorspellende analyses en slimme integraties met de luchtverkeersleiding ervoor te zorgen dat medische drones net zo betrouwbaar worden als een ambulance op de weg. Wat nu nog een bijzondere proefvlucht is, zou over een paar jaar weleens doodnormaal kunnen zijn: drones die dag en nacht door de lucht zoemen met bloed, medicijnen en andere zorgproducten.
