Hoe denken Nederlanders over een minister van Digitale Zaken? Moeten camera’s met gezichtsherkenning verboden worden? En zouden mensen in de toekomst via DigiD willen stemmen? De Technologie Kieswijzer is inmiddels door meer dan 20.000 Nederlanders ingevuld. Dat levert een hoop interessante inzichten op. En voor veel kiezers ook confronterende resultaten.
De Technologie Kieswijzer maakt bewust geen gebruik van stellingen. Binaire stellingen kunnen namelijk enorm misleidend zijn. Zo geven politieke partijen in traditionele stemhulpen, zoals de StemWijzer, vaak aan dat ze het ergens mee eens zijn, maar beredeneren ze in hun toelichting dat ze het oneens zijn. We zijn het eens, maar, mits, tenzij, als…etc. Dat geeft een verkeerd beeld in het stemadvies. Een simpele ‘eens’ of ‘oneens’ doet daarbij geen recht aan de complexiteit van de realiteit. Op de vraag of er meer gedaan moet worden om onze online privacy te waarborgen, zal iedereen het eens zijn. Zowel burgers als partijen. Dat zegt dus niet zoveel. De echte vraag is: hoe kan onze online privacy het best gewaarborgd worden? Op die vraag zijn verschillende antwoorden mogelijk.
Moet er een verbod komen op de handel in persoonsgegevens? Moet de wetgeving rondom dataverzameling strenger gehandhaafd worden? Moeten burgers hun eigen data kunnen beheren? Moeten we ons minder focussen op het eigendom of de handel van ruwe data en meer kijken naar wat overheden en bedrijven met afgeleide data doen? Of hoeven we niet in te grijpen, vanuit de gedachte dat iedereen zelf verantwoordelijk is voor het beperken van de risico’s? Om hier een goede keuze in te maken, moet je goed nadenken. En dat is juíst de bedoeling. Voor veel mensen is dit lastig, omdat ze het liefst álles willen. Zelfs sommige politicologen. Ik wil ook het liefst minder wegenbelasting betalen en betere wegen, maar dat werkt in de praktijk niet zo. De vraag is ook niet wat de enige oplossing is, maar wat de beste oplossing is. Een verbod op de handel in persoonsgegevens is een fundamenteel andere aanpak dan burgers meer verantwoordelijkheid geven, wat weer compleet iets anders is dan strengere handhaving. Keuzes maken is nu eenmaal lastig, maar niemand heeft gezegd dat politieke vraagstukken eenvoudig zijn.
Interessante inzichten
Juist doordat de Technologie Kieswijzer geen gebruik maakt van binaire stellingen (eens/oneens), maar per onderwerp 5 uiteenlopende oplossingen voorlegt kunnen we veel genuanceerdere uitspraken doen. In plaats van de vraag óf we meer moeten doen aan het bestrijden van bijvoorbeeld desinformatie, kunnen we zien hoé Nederlanders denken dat we dit het beste kunnen aanpakken. Dat biedt een uniek inkijkje in de politieke smaak van Nederland.
Denk bijvoorbeeld aan de vraag over massatoezicht. Wat kunnen we het best doen met toepassingen met gezichtsherkenning? Het merendeel van de partijen wil dat toepassingen met gezichtsherkenning strenger gemonitord worden door een nationale toezichthouder die kan ingrijpen als het misgaat. De meeste burgers gaan echter een stap verder en willen dat deze toepassingen strenger gereguleerd worden door Europese wetgeving op het gebied van privacy en massa-surveillance verder aan te scherpen. Opvallend genoeg is een algeheel verbod onder burgers minder populair. Nog geen 20% kiest hiervoor. Bij de handel in persoonsgegevens zijn burgers wel strenger: de meerderheid wil een verbod op de handel. Terwijl de meeste partijen juist burgers hun eigen data willen laten beheren en de verantwoordelijkheid daarmee dus ook bij burgers leggen.
Interessant daarbij is dat de ‘escape-opties’ nauwelijks gekozen worden. Bij iedere vraag wordt de mogelijkheid geboden om niet in te grijpen, omdat het probleem wordt overschat of het de verantwoordelijkheid van mensen zelf is. Deze opties worden nauwelijks gekozen. Niet door burgers en niet door partijen. Je zou kunnen stellen dat mensen genuanceerder reageren, als ze genuanceerde opties voorgelegd krijgen. Een binaire stelling sluit immers elke nuance uit en draagt in dat opzicht dus bij aan verdeling.
Dit inzicht wordt ook bevestigd in de Provincie Kieswijzer die ik in 2019 samen met de Persgroep ontwikkelde. Wanneer mensen de stelling voorgelegd krijgen of we meer windmolens moeten bijbouwen, dan zijn veel mensen geneigd om het daarmee oneens te zijn, omdat ze bang zijn dat de windmolens in hun eigen achtertuin belanden. Wanneer je vraagt wáár windmolens het best geplaatst kunnen worden, zijn mensen veel toegeeflijker. Dan geven veel mensen aan dat het prima is wanneer deze langs de kust of snelwegen worden geplaatst. Veel minder mensen kiezen dan voor de optie ‘niet bijbouwen’, blijkt uit een analyse van de 1,2 miljoen gebruikers.
Confronterende resultaten
Voor veel mensen is de uitslag van de Technologie Kieswijzer verassend. Zo kan een twintiger uitkomen bij 50PLUS. Dit voelt ongemakkelijk, maar kan wel degelijk kloppen. Zo verwacht je bij 50PLUS dat ze conservatief zijn als het aankomt op technologie. Maar niets is minder waar. Zij zijn juist een van de weinige partijen die stemmen met DigiD in de toekomst mogelijk willen maken.
Ook kan het voorkomen dat de resultaten veel ‘rechtser’ zijn dan je zou verwachten, of juist ‘linkser’. Ook hier wordt veel ongemak ervaren. Toch is het relatief eenvoudig te verklaren. Technologiebeleid is namelijk niet links of rechts. Rechtse partijen zijn bijvoorbeeld niet per definitie conservatiever wanneer het aankomt op technologie. Het assenkruis dat door het Kieskompas wordt gehanteerd om partijen en kiezers in te delen is daarom niet toepasbaar voor technologie. Uit de tussentijdse analyse van de Technologie Kieswijzer blijkt dat er andere tegenstellingen zijn dan links en rechts, en conservatief en progressief. Het gaat hierbij veel meer over een nationale versus internationale aanpak en een markgerichte versus overheidsgerichte aanpak. Het traditionele links-rechts denken is sowieso achterhaald. Onderwerpen worden ten onrechte geframed als links of rechts. Zo zou klimaat links zijn en de economie rechts. Dat is inhoudelijk niet alleen onjuist, het draagt bij aan een verdere verdeling van de samenleving. Tijd voor een nieuw politiek spectrum dus.
Technologie staat als onderwerp nog in de politieke kinderschoenen. Veel partijen hebben nog geen partij breed gedragen visie. Hierdoor zijn de standpunten vaak onsamenhangend. Ik roep dan ook alle partijen op om de komende vier jaar aan hun visie op het gebied van digitalisering en technologie te werken.
[Fotocredits – 1STunningART ^ Victoria © Adobe Stock]
