Technology24.10.2023

De opkomst en het verval van Fokker


Van grootste vliegtuigbouwer ter wereld naar vergane luchtvaartglorie

Eerder vandaag viel mijn oog op een verhaal over de veiling van vier Fokker 100’s van het failliete Air Montenegro. Als luchtvaart enthousiasteling deed mij dat zowel glimlachen als een beetje pijn. Fokker was toch tientallen jaren een grote naam in het speelveld van vliegtuigbouwers. Veel oudere jongeren onder ons herinneren zich wellicht vooral de laatste kwakkelende jaren van Fokker, in aanloop naar het faillissement in 1996.

Maar dat weerspiegelt niet de geschiedenis van de Nederlandse vliegtuigbouwer die ooit de grootste vliegtuigfabrikant ter wereld was en, enkele tientallen jaren daarvoor, de maker van de driedekker waarmee ’s werelds bekendste (en eerste) gevechtspiloot 80 successen boekte voordat hij zelf ‘aan de beurt was’. Nee, Fokker was echt veel meer dan de fabrikant van vliegtuigonderdelen die Fokker nu nog is.

Begonnen in Duitsland

Anthony Fokker richtte in de zomer van 1919 de eerste Nederlandse vliegtuigfabriek op. Vliegtuigen bouwde hij echter al veel langer. In 1911 bouwde hij de beroemde Spin, waarmee hij in Haarlem enkele demonstratievluchten uitvoerde. Daarna verhuisde Fokker naar Duitsland waar hij in 1912 zijn eerste vliegtuigfabriek startte. De toestellen, met name dubbel- en driedekkers, die Fokker daar bouwde werden beroemd, of beter gezegd berucht, tijdens de Eerste Wereldoorlog. De meest beruchte is ongetwijfeld de rode Fokker Dr. I waarin Manfred von Richthofen, beter bekend als de Rode Baron, die in zijn Fokker driedekker 80 geallieerde vliegtuigen neerschoot.

Doordat Anthony Fokker voor de Duitsers werkte, moesten op last van de geallieerden na het verlies van de Oorlog door de Duitsers, alle gevechtsvliegtuigen vernietigd worden. Fokker slaagde er echter in het geheim in tientallen van zijn toestellen te redden en mee naar Nederland te nemen.

Fokker wordt grootste vliegtuigbouwer ter wereld

Met steun van enkele rijke families, waaronder die van Fentener van Vlissingen (steenkolen miljonairs) kon Fokker in 1919 dus zijn Nederlandse vliegtuigfabriek starten. Enkele jaren later zag Fokker ook kansen in de VS en richtte hij de Fokker Aircraft Corporation of America op. Onder zijn leiding groeide Fokker eind jaren 20 uit tot de grootste vliegtuigfabrikant ter wereld. Ver voordat bedrijven als Boeing, (McDonnell) Douglas en Airbus zich meldden.

Een crash van een Fokker F.VII, waarbij een bekende (American) football coach om het leven kwam, zorgde in 1931 echter voor zoveel negatieve pers, dat Fokker langzaam maar zeker haar positie op de Amerikaanse, en wereldwijde, markt verloor. Op dat moment vlogen meer dan 50 luchtvaartmaatschappijen ter wereld met toestellen van Fokker. Na een overname van de Amerikaanse tak van de vliegtuigbouwer door General Motors, trok Fokker zich terug in Europa.

Concurrentie

Daar stond de volgende mijlpaal alweer voor de deur. Op 30 december slaagde de KLM, inmiddels een van de grootste klanten van Fokker, erin om een postvlucht van Amsterdam naar Batavia, en weer terug, met een driemotorige Fokker ‘Pelicaan’ sneller dan ooit af te leggen. Dat succes was echter maar van korte duur, want niet veel later liet KLM haar oog vallen op toestellen van een nieuwe Amerikaanse fabrikant, Douglas. KLM kocht daar jarenlang de DC-2 (Uiver) en DC-3. Lichtpuntje voor Fokker was dat het bedrijf hier in Europa de opdracht verworf voor de assemblage van de vliegtuigen van Douglas.

Anthony Fokker overleed vlak voor Kerstmis 1939. Na de oorlog wist Fokker nog heel wat jaren te overleven. Vooral dankzij de ontwikkeling van iconische toestellen zoals de Fokker F 27 Friendship en de Fokker 50 (Cityhopper). Twee turboprop toestellen waarvan er vele honderden hun weg naar tientallen luchtvaartmaatschappijen vonden.

Net niet…

In de laatste tien jaar van haar bestaan, richtte Fokker zich met name op de ontwikkeling en bouw van kleinere straalvliegtuigen, tot maximaal 100 passagiers. De Fokker 100, waarvan er nu dus vier geveild worden, was het laatste succesnummer van de Nederlandse vliegtuigbouwer. Daarvan werden er uiteindelijk 283 gebouwd. Dat bleek echter, samen met de zeven jaar later (in 1993) geïntroduceerde Fokker 70 (voor 80 passagiers), niet voldoende om het hoofd boven water te kunnen houden In 1996 kwam na 77 jaar een einde aan onze nationale luchtvaarttrots.

Wat het faillissement op dat moment extra wrang maakte, was het feit dat nog geen tien jaar later de low-cost luchtvaart hype doorbrak. Ineens kon bijna iedereen, letterlijk voor een paar tientjes, citytrips door heel Europa maken. Een zege voor vliegtuigbouwers. En dan met name vliegtuigbouwers die zich focusten op toestellen voor middellange en korte afstanden. Precies de markt waarin Fokker zich in de laatste decennia van haar bestaan zich, met wisselend succes, bewoog. Ik ben er in ieder geval van overtuigd dat wanneer de overheid midden jaren 90 besloten zou hebben om Fokker te steunen en zo te redden, ons land ook vandaag de dag nog een rol had gespeeld op de internationale vliegtuigmarkt. Het heeft niet zo mogen zijn, helaas.

Met dank aan: Wikipedia en Fokker

Ron Smeets

Ron verdiende zijn sporen in de Telecom als Mobile Cowboy. Na bijna 15 jaar was hij toe aan een nieuwe uitdaging als zelfstandig freelance journalist, blogger en tekstschrijver. Het bloed kruipt echter waar het niet gaan kan. De Mobile Cowboys is back! Met lasso en zweep in de aanslag om de ingeslapen telecommarkt weer eens goed wakker te schudden en met scherp te schieten!

...

Verder lezen over Nederland

Wat kost een verkeersbord eigenlijk?

Je hoort wel eens dat verkeersborden of straatnaambordjes worden gestolen. Vaak door dronken jongeren, die het dan als een trofee op hun kamer hangen. Eigenlijk helemaal niet nodig, want je kunt zo’n verkeersbord ook gewoon zelf kopen.

Lifestyle05.12.2024

Wat kost een verkeersbord eigenlijk?

Geen Formule 1 Grand Prix van Zandvoort meer na 2026

Na 2026 is er geen Grand Prix van Zandvoort meer. De organisatie van de race wil de handdoek in de ring gooien.

Automotive04.12.2024

Geen Formule 1 Grand Prix van Zandvoort meer na 2026

Hoe konden Nederlandse wolvendeskundigen er zo faliekant naast zitten?

Biologen en wolvenexperts hebben het ons jarenlang verzekerd. Wolven zouden mensen mijden en van nature schuw zijn. Het tegendeel lijkt inmiddels echter waar te zijn. Wolven wandelden al meermaals onverschrokken door dorpen of wijken en mijden ook in de vrije natuur mensen bepaald niet.

Nieuws04.12.2024

Hoe konden Nederlandse wolvendeskundigen er zo faliekant naast zitten?

Bestelbusjes mogen langer de zero-emissiezone in

Je kunt straks nog langer met bepaalde dieselbedrijfswagens in het zero-emissiegedeelte van de stad rijden. 

Automotive25.11.2024

Bestelbusjes mogen langer de zero-emissiezone in

Je zorgverzekering voor 2025 kiezen: hier moet je op letten

Je wil aan het einde van het jaar bezig zijn met je kerstboom optuigen, maar je zal je toch ook over je zorgverzekering moeten buigen.

Nieuws20.11.2024

Je zorgverzekering voor 2025 kiezen: hier moet je op letten

Onderzoek: Mkb heeft behoefte aan ondersteuning bij digitalisering

Het kabinet heeft voor 2025 plannen voorgesteld om de regeldruk voor mkb-bedrijven te verlagen. Doel is dat ondernemers meer tijd hebben voor het ondernemerschap, innovatie en digitale ontwikkeling. Deze tijd is hard nodig voor de digitale ontwikkeling van ondernemers en hun bedrijven.

Technology18.11.2024

Onderzoek: Mkb heeft behoefte aan ondersteuning bij digitalisering

gebrek aan kennis en expertise
Wolven die niet worden bejaagd, worden steeds brutaler!

Biologen en wolvenexperts hebben het ons jarenlang verzekerd. Wolven zouden mensen mijden en van nature schuw zijn. Het tegendeel lijkt inmiddels echter waar te zijn. Wolven wandelden al meermaals onverschrokken door dorpen of wijken en mijden ook in de vrije natuur mensen bepaald niet. Als gevolg hiervan neemt de lijst van confrontaties met wolven alsmaar in omvang toe.

Nieuws14.11.2024

Wolven die niet worden bejaagd, worden steeds brutaler!

Jaarlijks wolvenafschot dringend noodzakelijk
10e editie WFFR: met een ode aan natuurliefhebbers en vertoningen in de wijk

Deze week is alweer de tiende editie van het Wildlife Film Festival Rotterdam (WFFR) van start gegaan! Deze feestelijke jubileumeditie opende met de wereldpremière van De Verwonderaars van de Rotterdamse filmmaker Rik van der Linden. Ook zijn er veel films van eigen bodem, thema- en shortprogramma’s en een filmtournee door de stad.

Events06.11.2024

10e editie WFFR: met een ode aan natuurliefhebbers en vertoningen in de wijk

Verder lezen over Vliegtuig

Mag er straks nog wel reclame worden gemaakt voor vliegen?

Reclame maken voor roken is uit den boze, want iedereen weet toch hoe slecht het is? Gemeente Den Haag wil nu ook reclame voor vliegvakanties weren.

Advertising06.11.2024

Mag er straks nog wel reclame worden gemaakt voor vliegen?

Google Flights laat je straks goedkopere vluchten vinden

Wil je echt de ultiem goedkoopste vlucht boeken, waarbij je misschien wel drie keer moet overstappen om in Australië neer te strijken, dan kun je daar nu een nieuwe knop voor aantikken in Google Flights.

Online17.10.2024

Google Flights laat je straks goedkopere vluchten vinden

De veiligheidsinstructie in het vliegtuig kan een stuk beter

Als de veiligheidsinstructies in alle vliegtuigen zo waren als die van de Japanse vliegmaatschappij ANA, dan zouden veel meer mensen opletten.

Gaming16.08.2024

De veiligheidsinstructie in het vliegtuig kan een stuk beter

Schiphol test eerste Ground Power Unit op waterstof

Schiphol heeft de primeur om als eerste luchthaven een op waterstof aangedreven Ground Power Unit (GPU) in de operatie te testen. De H2-GPU is ingezet om toestellen van KLM Cityhopper op het platform te voorzien van stroom, bijvoorbeeld voor verlichting en stroom in de cockpit. Deze primeur is onderdeel van het door Schiphol geïnitieerde samenwerkingsverband TULIPS, mede gesubsidieerd door de Europese Commissie.

Technology05.08.2024

Schiphol test eerste Ground Power Unit op waterstof

Bedrijf ontwikkelt Skydeck: een bijzondere nieuwe uitbreiding voor vliegtuigen

Er is een nieuwe vorm van in-flight entertainment. Er wordt een soort koepel op een vliegtuig gezet waarmee je een heel speciaal uitzicht hebt. Je ziet dan de lucht boven je en om je heen. 

Technology06.06.2024

Bedrijf ontwikkelt Skydeck: een bijzondere nieuwe uitbreiding voor vliegtuigen

Waarom ze tien jaar later opnieuw gaan zoeken naar MH370

Een Texaans bedrijf beweert nieuw bewijs te hebben over wat er met MH70 is gebeurd. Een vliegtuig dat 239 mensen aan boord had en in 2014 nooit op zijn bestemming aankwam. Kunnen de Texanen het verschil maken en eindelij...

Technology11.03.2024

Waarom ze tien jaar later opnieuw gaan zoeken naar MH370

Eindhoven Airport heeft in ​Techonomy een nieuwe digitale partner

Eindhoven Airport kiest voor Techonomy als nieuwe partner in digital advertising, data en performance. Na een grondige aanbestedingsprocedure koos Eindhoven Airport onlangs Techonomy als haar digitale partner voor de kom...

DC Business06.03.2024

Eindhoven Airport heeft in ​Techonomy een nieuwe digitale partner

Bedrijven moeten nakomen wat een AI-chatbot belooft

Veel bedrijven experimenteren momenteel met AI-chatbots en dat is zeker op bijvoorbeeld een klantenservice heel erg handig. Je kunt er immers veel klanten mee helpen, omdat veel mensen toch vaak dezelfde vragen stellen....

Online20.02.2024

Bedrijven moeten nakomen wat een AI-chatbot belooft

Oh AIr Canada...