Ze zoemen, ze vliegen en ze lijken ongevaarlijk. Maar in een Chinees laboratorium wordt gewerkt aan bijen die meer kunnen dan nectar verzamelen. Onderzoekers van het Beijing Institute of Technology zijn er namelijk in geslaagd om echte bijen — dus geen drones of robots — van op afstand aan te sturen. Niet met een afstandsbediening, maar via een chip die signalen naar hun hersenen stuurt.
De technologie is piepklein, nog niet klaar voor massale inzet, maar de eerste tests zijn opvallend succesvol. En dat roept gelijk ook vragen op. Gaan we deze bijen straks terugzien tijdens reddingsmissies, of worden ze op termijn ook gebruikt om te bespioneren?
De hersenchip die de bij bestuurt, weegt amper iets: zo’n 74 milligram. Ter vergelijking: een druppel water is zwaarder. De chip wordt op de rug van de bij bevestigd, met drie kleine elektroden die een paar delen van het brein prikkelen. Via deze signalen kunnen onderzoekers de bij instructies geven, bijvoorbeeld om naar links te vliegen of juist naar achteren. In laboratoriumtests volgden de bijen in zo’n 90 procent van de gevallen het opgelegde ‘commando’.
Het klinkt als sciencefiction, maar de techniek is al eerder getest op kevers, kikkers en zelfs duiven. Het verschil? Deze chip is kleiner, lichter en eenvoudiger – en een bij is lastiger te detecteren.
De keuze voor bijen is geen toeval. Ze zijn stil, klein en bewegen zich soepel door lastige ruimtes. Je ziet ze in de stad, op het platteland en zelfs binnen, zonder dat iemand zich er druk om maakt. Precies die onopvallendheid maakt ze interessant voor toepassingen waar andere technologie tekortschiet.
De onderzoekers noemen onder andere:
Daarmee is de inzet bij spionagemissies niet uitgesloten, al wordt die in officiële publicaties eerder voorzichtig benoemd dan expliciet bevestigd.
De chipbij is geen gimmick. Het project is gepubliceerd in een erkend Chinees technisch tijdschrift en inmiddels opgepikt door internationale media zoals Futurism, South China Morning Post en The Sun. Daarin wordt openlijk gesproken over mogelijke toepassingen in spionage en defensie. Niet zo vreemd, want dit type technologie past precies in het straatje van moderne surveillance.
Toch zijn er beperkingen. De bij heeft nog een externe energiebron nodig. De communicatie tussen chip en bij is nog niet foutloos. En de reikwijdte is beperkt. Het is dus geen volledig functioneel verkenningsmiddel, maar eerder een concept dat potentieel laat zien. Maar concepten zijn precies waar militaire toepassingen vaak mee beginnen.
Wie denkt dat bestuurbare dieren een nieuw fenomeen zijn, heeft het mis. De CIA experimenteerde al in de jaren ’60 met katten met zendertjes. DARPA werkte aan kevers met camera’s. En duiven zijn eeuwenlang ingezet als onopvallende boodschappers. Nieuw is dat de technologie nu zo klein wordt dat ze echt met een insect kan meereizen – zonder dat iemand het doorheeft.
De chipbij is dus een nieuwe versie van een oud idee. Alleen is de uitvoering dit keer veel realistischer.
Zoals bij veel technologische ontwikkelingen geldt ook hier: het is maar net wie ermee aan de haal gaat. Een bij die helpt bij het vinden van een kind onder het puin is een held. Een bij die beelden doorstuurt vanuit een beveiligd kantoor is een dreiging. De technologie maakt geen onderscheid tussen goed of kwaad – dat doen de mensen die haar inzetten.
De onderzoekers zelf noemen de chipbij een voorbeeld van “bio-geïnspireerde robotica” en benadrukken de toepassingen in landbouw, inspectie en rampenbestrijding. Toch blijft het opvallend dat in de internationale berichtgeving vooral die andere kant wordt besproken.
Zolang de techniek nog beperkt inzetbaar is, hoeven we geen invasie van spionage-insecten te vrezen. Maar dat de ontwikkeling doorgaat, lijkt zeker. Miniaturisatie, draadloze energieoverdracht en geautomatiseerde besturing worden steeds beter. Combineer dat met een groeiende behoefte aan verkenning zonder risico, en de kans is groot dat dit soort toepassingen serieus getest gaat worden.
In Europa zijn vooralsnog geen vergelijkbare projecten bekend. Wel is er groeiende aandacht voor ethiek rond dier-robotica en bio-engineering. Of dat genoeg is om deze ontwikkeling te remmen, valt te betwijfelen. Zeker als andere landen wél investeren.
