Nooit meer bang: onderzoek met AI zou fobieën kunnen verhelpen

Voor iedereen die een fobie heeft zijn de resultaten van een nieuw internationaal onderzoek heel hoopgevend. Een fobie is een onwillekeurige angst voor iets waar de meeste mensen helemaal niet bang voor zijn en die ook vaak logisch niet helemaal te verklaren is. Vreselijk irritant, vooral als je een fobie hebt die bijna niemand begrijpt. Spinnen (of andere vieze beestjes), hoogtes en clowns: dat zijn dingen die mensen vaak genoeg horen of tegenkomen. Dat wordt begrepen, maar je zult maar bang zijn voor water of bang zijn om in slaap te vallen. Leg dat maar eens uit. Hoog tijd voor oplossingen dus.

De onderzoekers waar we het over hadden hebben een kunstmatige intelligentie (AI) losgelaten op het brein van een aantal vrijwilligers die speciaal voor het experiment een nieuwe angst aangeleerd kregen. Dat werd gedaan door een bepaald plaatje te laten zien en tegelijk een elektrische schok toe te dienen. De kandidaten kregen op een gegeven moment hersenactiviteit in de amygdala, het centrum voor angsten in het brein, als ze het plaatje zagen, schok of niet.

I can see your fear

Met die voorbereiding getroffen werd de nieuwe methode, die de onderzoekers Decoded Neurofeedback noemen, getest. Alle kandidaten hadden een hersenscanner aangesloten en de AI herkende na een tijdje precies en snel wanneer het brein bezig was met angst op basis van de plaatjes die uit de scanner kwamen. Tot hun verbazing kwamen de onderzoekers erachter dat de hersenen van mensen met een angst ook activiteit laten zien als de mens zelf er helemaal niet mee bezig is.

Dat gaf ze een methode om het moeilijkste probleem van fobieën op te lossen: hoe je ze kunt verminderen zonder de lijder met alle ellende van dien te confronteren met hun angst. Die techniek, aversietherapie, wordt al uitgevoerd maar veel mensen met een fobie staan niet te popelen om ermee geconfronteerd te worden, hoe vaak anderen ook zeggen dat het echt helpt. Hetzelfde geldt voor mensen met PTSS, dat vooral slachtoffers van misdrijven en militairen parten raakt. Aversietherapie is in die gevallen nog lastiger.

Bang voor geld

Doordat de AI zo snel kon zien wanneer het brein met de angst bezig was konden de onderzoekers het spelletje omdraaien: ze gaven de kandidaten direct geld als de hersenscan angst registreerde, waardoor de angstige gedachte werd geassocieerd met een beloning. Dat deden de onderzoekers drie dagen lang, zonder de kandidaten precies te vertellen wat er aan de hand was. Die kregen alleen maar te horen dat hun beloning te wijten was aan hun ‘hersenactiviteit’.

Volgens de onderzoekers was dit een effectief middel om de mensen van hun nieuwe fobie af te helpen. Na die drie dagen was er zo goed als geen hersenactiviteit in die ellendige amygdala meer te zien. Dat is het beste resultaat waar wij als angstigen op kunnen hopen: het zou betekenen dat als deze therapie ook op grotere schaal en met wellicht dieper liggende angsten werkt we onszelf kunnen genezen van de angsten zonder eerst door de hel van aversietherapie te moeten gaan of zelfs medicatie te moeten gebruiken. Als dat geen doorbraak is weten wij het ook niet meer.

[Afbeeldingen © Nature Human Behavior / vladorlov – Fotolia]