TEDx Education #Outsidein: Pas de deux, lerend leven, het puberbrein en opera

Dit jaar koos TEDx Education Amsterdam een interessante invalshoek. Met het thema ‘From an outside perspective’ vroeg de organisatie sprekers van buitenaf hun input te geven op onderwijsthema’s.

Het licht gaat uit. En in plaats van de dagvoorzitter die het podium op stiefelt start de dag met een prachtige pas de deux van het Nationale Ballet Academy. Deze dans over de liefde tussen twee mensen symboliseert de rest van de dag: De liefde die we voelen voor kinderen en onszelf om hen en onszelf te blijven voeden met kennis en ervaringen. Maar ook de dans tussen insiders en outsiders, waar het vandaag om draait.

‘This is what a dream can do’

Van dans gaan we over naar opera. Anthony Heidweiller geeft een prachtige aria weg. Hij is bariton, operamaker, inspirator en promotor van innovatieve opera concepten. Hij wil de wereld verbeteren door middel van kunst. Hij vertelt: ‘Zeven jaar geleden gaf ik een workshop aan een basisschoolklas en een meisje vroeg waarom ik begonnen was met klassieke zang. Hier kwam ik niet weg met mijn gebruikelijke verhaal, ik wist dat ik de waarheid moest vertellen.’ Als kind droomde hij dat iedereen op de wereld met elkaar communiceerde door middel van zang in plaats van spraak. Praten was voor hem namelijk een nachtmerrie als stotteraar en zodra een stotteraar zingt verdwijnt zijn handicap. Vanuit die droom nam hij uiteindelijk het besluit om naar het conservatorium te gaan en klassieke muziek te studeren. Na vier jaar studeerde hij af, waarna hij besloot opnieuw de klas in te gaan. Als leraar. ‘Door voor het eerst de waarheid achter mijn carrière te vertellen was de energie in de klas totaal anders. Na de les kwam er een jongetje naar me toe die er heel lang over deed om te zeggen dat hij het zo mooi vond. Hij stotterde namelijk.’

Heidweiller ziet zijn verhaal als een metafoor voor de uitsluiting die plaatsvindt in de wereld. Drie jaar geleden zong hij zijn eerste Wagner opera. Zijn stem was een stuk beter geworden door de workshops die hij gaf en collega’s waren benieuwd naar zijn leermeester. Heidweiller: ‘Probeer mooie jonge mensen te inspireren. Vertel je verhaal en stap het podium op. De droom die ik ooit had is er nog steeds, maar het belangrijkste is anderen te inspireren die bang zijn of twijfelen aan hun dromen. Wat ik heb meegemaakt is een voorbeeld van wat een droom kan doen, wat kunst kan doen en wat onderwijs kan doen.’

‘Context shapes the brain’

‘Albert Einstein werd afgewezen toen hij zich aanmeldde bij de Universiteit in Zurich’, vertelt Jelle Jolles, Universiteitshoogleraar Neuropsychologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam. ‘Zijn cijfers voor fysica waren fantastisch, maar op alle andere vakken scoorde hij slecht. Een leraar zei dat hij nooit iets voor elkaar zou krijgen.’ In Nederland zijn er nogal wat zorgen over onderwijs, beschrijft Jolles. Leerlingen halen steeds lagere cijfers en lezen steeds minder. Spelling en begrijpend lezen gaan ook achteruit. Jongens doen het daarnaast slechter op school dan meisjes. Geregeld zeggen ouders: ‘Laura is superslim….. maar handelt vaak oliedom. Waarom?’ Jolles omschrijft dat we pubers vaak zien als volwassenen, maar de hersenen zijn pas volgroeid als ze 25 jaar zijn. Het antwoord op de vraag over Laura is volgens Jolles dan ook ze te weinig kennis heeft, geen of weinig ervaringen heeft, dat verbale tips en adviezen niet binnenkomen en dat ze haar neuropsychologische vaardigheden ‘oefent’. Ze moet het leven zelf gaan ervaren, voelen en zal leren door fouten te maken.

Volgens Jolles is de tienertijd dé periode van kansen en mogelijkheden. In deze tijd kunnen pubers leren kennen en begrijpen, ervaren en beleven, motorische, cognitieve, sociale en emotionele vaardigheden verbeteren en zelfinzicht en zelfregulatie versterken. Daarnaast leren ze omgaan met sociale spelregels en leren ze zelfstandig te worden. Hersen-netwerken ontwikkelen door prikkels vanuit de omgeving. De rol van leraren en opvoeders is dan ook om kennis, inspiratie, structuur, ervaringen en emotionele steun te bieden. ‘Door steun, sturing en inspiratie, help je tieners via persoonlijke groei bij hun talent-ontplooiing’, stelt Jolles. Leraren en ouders moeten juist werken aan wat de CITO niet toetst vindt hij. Denk aan creativiteit, nieuwsgierigheid, discipline en doorzettingsvermogen.

‘A life lived learning’

Niels Huismans is werkzaam bij sourcing partner FastFlex, heeft zijn eigen adviesbureau en is ook nog raadslid bij de gemeente Alphen-Chaam. Zijn stelling is dat we van een leven lang leren, moeten overstappen naar het concept ‘lerend leven’. Het leersysteem van nu is volgens Huismans te veel geïnstitutionaliseerd, heeft te veel focus op geld en verantwoordelijkheid en gaat te veel over kennis en wetenschap. Hij pleit in zijn TED-talk voor een manier van leren die een natuurlijke manier van leven vormt en niet gebonden is aan tijd of locatie. Een manier van leren die altijd op maat is gemaakt voor jou en een manier van leren waarin het ontwikkelen van adaptief vermogen centraal staat. Om dit te bereiken is het volgens Huismans belangrijk dat we de kansen om informeel te leren grijpen. Wij moeten echt leren ‘te leren’ want we kunnen overal en altijd leren… maar we doen het vaak niet. Als we dit wel zouden doen, zouden we ons veel makkelijker kunnen aanpassen aan wat er komen gaat, wat dat ook moge zijn.

Om ons ‘lerend leven’ eigen te maken, moeten we ons, volgens Huismans, bewust zijn van onze leerprocessen. De vier stappen die hij hierin onderscheidt zijn:

1. Ervaring: De eerste stap gaat over de ervaring of de gebeurtenis die plaatsvindt. Het gaat om het realiseren van wat er gebeurt of gebeurd is.
2. Uitpakken: Na de ervaring moet er tijd besteed worden aan het uitpakken en verwerken van wat we geleerd hebben. We kunnen een ervaring uitpakken door het te beschrijven in een dagboek, tekening of schilderij. Door iets te creëren scheppen we orde om de lessen die we geleerd hebben te verwerken.
3. Reflecteren: Na het uitpakken is het belangrijk om de ervaring te bespreken of te delen met anderen. Het uitpakken en de reflectie op de ervaring zijn net zo belangrijk als de ervaring zelf.
4. Toepassen: In deze fase vinden toepassing en overdracht plaats. We kunnen de verkregen vaardigheden inzetten voor andere projecten en situaties. Door het geleerde toe te passen begrijpen we nog beter wat we geleerd hebben.

Uit de drie TED-talks haal ik een aantal belangrijke boodschappen die iedereen in zijn privé- en werkende leven zou kunnen toepassen:

1. Je kunt andere mensen inspireren door het inzetten van je eigen dromen en ervaringen
2. Het geven van inspiratie is krachtiger dan het delen van kennis
3. Adaptief vermogen is in onze samenleving belangrijker dan ooit. Zorg dat je jezelf en anderen hierin traint
4. Leer bewust, laat waardevolle gebeurtenissen of leermomenten niet zomaar voorbijgaan
5. Kijk naar de ander, wie is je publiek en wat komt bij hen wel of juist niet aan?

En hiermee komen we terug bij de start van de dag. Nadat de bezoekers de zaal zijn binnengestroomd, nog snel zoeken naar een plekje, hun notitieboek uit hun tas vissen, is daar niet meteen die TEDx-spreker, maar die prachtige pas de deux. Hoeveel inspiratie kun je krijgen?