Laten we een kind van twee straks ‘autorijden’?

Als je denkt dat zelfrijdende auto’s een ontwikkeling uit de recente geschiedenis of science fiction films zijn, heb je het mis. Al in 1925 was er een auto die via radiogolven op afstand werd bestuurd. Vanaf de jaren ’90 zijn de ontwikkelingen rond de autonoom rijdende auto, zoals ook wel naar de zelfrijdende auto wordt verwezen, in een enorme stroomversnelling beland. Dit doet een aantal mensen geloven dat in 2018 de eerste zelfrijdende auto’s gepresenteerd worden.

Een auto die iets of iemand van A naar B brengt, zonder tussenkomst van mensen, heeft enorme gevolgen voor onze maatschappij. De wereld om ons heen zal er anders uit komen te zien en ook ons sociale leven zal er door veranderd worden. Voordat het zover is, zijn er echter een hoop belangrijke ethische kwesties die overwonnen dienen te worden.

Nooit meer zoeken naar een parkeerplek

Je staat er niet zo bij stil, maar onze wereld zal er behoorlijk anders uit komen te zien op het moment dat er zelfrijdende auto’s rondrijden. Stoplichten, zebrapaden, verkeersborden, flitsers, slagbomen en tankstations zullen alle overbodig worden. De auto’s regelen voorrang onderling, fietsers en wandelaars worden middels sensoren in de gaten gehouden, de auto weet op elke weg de maximum snelheid (en houdt zich hier aan) en uiteraard zal de auto elektrisch rijden.

Buiten dit hoef je ook nooit meer een parkeerplek te zoeken of door de stromende regen van de parkeerplaats naar de plek van bestemming te lopen. De auto zet je voor de deur af en zoekt vervolgens zelf een parkeerplek, die overigens veel kleiner hoeft te zijn dan de huidige parkeerplekken, omdat de auto’s strak kunnen inparkeren. Kans is ook groot dat de auto helemaal niet parkeert maar doorrijdt om een ander persoon te vervoeren. “Momenteel worden auto’s heel inefficiënt gebruikt. 90% van hun tijd staan ze stil”, zegt Frans Tillema, lector intelligente mobiliteit aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. “Als een auto zichzelf kan verplaatsen kan hij op een dag veel meer gebruikt worden. Hierdoor zullen er ten eerste veel en veel minder auto’s nodig zijn en ten tweede ook veel minder parkeerplaatsen (de auto zal niet echt meer stil komen te staan). Dit principe wordt ook wel car-sharing genoemd”.

Het openbaar vervoer zoals we dat nu kennen zal ook tot het verleden behoren. “Niemand gaat meer 5 minuten lopen naar een bushalte, 5 minuten wachten op de bus (als er geen vertraging is) om vervolgens op een plek gedropt te worden die ook weer 5 minuten lopen is van de plek waar je eigenlijk moet zijn”, aldus Tillema. “Het zal meer uber-achtig worden. Je piept een auto op en deze brengt jou naar de plek van bestemming”.

Doordat de zelfrijdende auto zo slim is en doordat ze onderling communiceren, zullen het aantal verkeersongelukken en verkeersdoden sterk afnemen. Met als gevolg dat ook files veel minder vaak zullen voorkomen (Tillema et al., 2015).

Meer tijdsbesparing en – efficiëntie, minder banen

Als een auto ons zelfstandig van A naar B brengt kunnen wij in de tussentijd iets anders doen. Onderweg naar het werk, eet je je ontbijt of lees je het nieuws. De zelfrijdende auto zorgt ervoor dat we efficiënter met onze tijd kunnen omgaan in het dagelijks leven maar ook daarbuiten. Wie wil er nou niet comfortabel slapen en de volgende ochtend wakker worden in het zonnige Spanje?

Niet alleen zorgt de zelfrijdende auto voor tijdsbesparing en tijdsefficiëntie, hij zorgt er ook voor dat we veel onafhankelijker zijn en de sociale inclusie zal toenemen. “Niet alleen mensen met een rijbewijs kunnen gebruik maken van de autonome auto’s, ook ouderen, kinderen en mindervaliden” aldus Teade Tillema, onderzoeker voor het Kennisinstituut van Infrastructuur. “Deze mensen zijn dan niet meer afhankelijk van anderen als ze ergens heen willen. Wellicht gaan we zo ver dat we ons kind in de auto zetten en dat deze er bij de crèche uit wordt gehaald”.

Hoe positief de komst van de autonoom rijdende auto ook klinkt, er is een keerzijde. Zo zullen er bijvoorbeeld heel veel banen komen te verdwijnen. Bestuurders en controleurs van het openbaar vervoer, vrachtwagen- en taxichauffeurs en ook post- en pakketbezorgers raken naar verwachting allemaal overbodig als de autonoom rijdende auto een feit is (Schoemaker, 2015). Daar tegen over staat dat het nog maar de vraag is of wij als maatschappij de zelfrijdende auto volledig gaan accepteren. “Willen wij onze kinderen er zomaar in zetten of stappen we zelf zomaar in een auto waarin we niet kunnen ingrijpen?” vraagt Teade Tillema zich af. “Daarbij komt ook dat er veel mensen zijn die autorijden leuk en ontspannend vinden. Gaan we dat zomaar opgeven? Dat is een acceptatievraag en alleen de tijd zal daar antwoord op geven.”

Wordt het ooit verboden voor mensen om auto te rijden?

Voordat de zelfrijdende auto de weg op kan, zijn er een aantal wetten en regels die heroverwogen dienen te worden. Zo is het momenteel nog verboden om zonder handen auto te rijden. Je bent verplicht om altijd twee handen aan het stuur te hebben. Dat wordt onmogelijk op het moment dat er geen stuur meer aanwezig is in de auto (Tillema, 2016). Bovendien ben je per wet verplicht om in het bezit van een geldig rijbewijs te zijn op het moment dat je nu wilt autorijden. Is dat straks nog wel noodzakelijk? Wie wordt toestemming gegeven om alleen gebruik te mogen maken van een zelfrijdende auto? De directeur van autofabrikant Tesla, Elon Musk, denkt dat het ooit verboden wordt voor mensen om auto te rijden. “Je wil niet dat een persoon in een dodelijk wapen van twee ton rijdt”. Als laatste zal er moeten worden gekeken naar de wet die het verbiedt om beschonken te besturen. Hoe noodzakelijk is dit straks nog?

Naast de vraagstukken die er liggen rond de relevantie van de huidige wet- en regelgeving voor de toekomst, speelt er ook een verzekeringskwestie. “Wie is er aansprakelijk op het moment dat er een ongeluk gebeurt met een zelfrijdende auto? Moet dat de fabrikant zijn of de bestuurder? Want als jij als bestuurder zelf niet meer kan ingrijpen, kan je dan nog wel aansprakelijk zijn?” legt Teade Tillema uit. “En vervolgens spelen er nog allemaal ethische kwesties als het gaat om ongelukken. Als het systeem de bestuurder helemaal heeft overgenomen, dan moet het systeem, dus de auto, een beslissing maken wie slachtoffer zal worden. Wat moet de auto dan doen?”.

De zelfrijdende auto mag op de weg ,naar verwachting, veel minder ongelukken veroorzaken. De veiligheid is allerminst gegarandeerd. Daar waar de industrie slimmer wordt, worden ook hackers slimmer. Zij zouden de technologie van de auto zo kunnen manipuleren waardoor deze een ongeluk krijgt. Doordat de auto’s zoveel informatie zenden en ontvangen zullen ze ook zeer makkelijk te traceren zijn. Dit kan gevaarlijk zijn voor publieke personen als hackers altijd weten waar zij zich bevinden (RTL Nieuws, 2015).

Hoe realistisch is het geschetste beeld?

Je kunt concluderen dat de komst van de zelfrijdende auto de wereld die we nu kennen behoorlijk zal veranderen. Maar hoe realistisch is deze schets van de toekomst?

Frans Tillema zegt hierover: “Ik weet niet zeker of de volledig autonoom rijdende auto er ooit zal komen. Als ze er komen, verwacht ik dat dit pas over zo’n 30 jaar is. Wel zal er al snel een auto komen die bijna autonoom rijdt. Wij mensen hoeven die auto alleen te supervisen en over te nemen op het moment dat het mis dreigt te gaan. De eerst volgende stap is denk ik dat er in 2017/2018 auto’s op de markt komen die delen van onze rijtaken over nemen zodat jij je handen van het stuur kan houden’’.

Teade Tillema verwacht dat over 10 tot 15 jaar er auto’s zijn die op bepaalde wegen volledig zelfstandig kunnen rijden. “Dit zullen waarschijnlijk snelwegen zijn omdat het verkeer hier een stuk minder ingewikkeld is als in de bebouwde kom. Maar een auto die in alle situaties zelf rijdt, dat is echt nog wel heel erg ver weg.” Wil de zelfrijdende auto de menselijke bestuurder kunnen vervangen, moet de techniek nog een ontzettend grote ontwikkeling doormaken. “ In tegenstelling wat veel mensen beweren is de menselijke bestuurder zo slecht nog niet. We zijn zeer goede anticipeerders. Als je alle auto-uren, dus de totale tijd dat er in auto’s gereden wordt, bij elkaar optelt en je kijkt hoeveel ongelukken gebeuren, zijn dit er echt heel weinig.”

[Deze blogpost is geschreven door Nikki Holleman]